چه‌ میزان خستگی، خستگی مزمن محسوب می‌شود؟

آیا احساس می‌کنید همیشه خسته هستید؟ آیا در طول برنامه‌های کمدی شبانه، در بیدار ماندن، مشکل دارید؟ بسیاری از ما می‌دانیم که احساس خستگی چیست و به چه حالتی اطلاق می‌شود، به خصوص زمانی که دچار سرماخوردگی، آنفولانزا یا برخی بیماری‌ها با منشا ویروسی شده باشیم. اما زمانی که کمبود انرژی و خستگی مداوم دارید، ممکن است وقت آن رسیده باشد که با پزشک خود مشورت کنید.

با مجموعه پادکست‌های مراقبه، خودیاری و خودسازی دارما همراه باشید تا بیاموزیم که خستگی مزمن چیست و چه دلایلی دارد!

خستگی مزمن چیست؟

خستگی مزمن یا مفرط، یک احساس خستگی دائمی و محدودکننده است. در این حالت، شما احساس خستگی دارید که نمی‌توانید درباره‌اش توضیحی بدهید، مستمر است و به صورت مداوم تجربه‌اش می‌کنید؛ درست شبیه به احساسی که در هنگام مبتلا شدن به آنفلوآنزا یا کم‌خوابی دارید.

اگر خستگی مزمن داشته باشید یا به بیماری عدم تحمل فعالیت سیستمیک (Systemic Exertion Intolerance Disease) یا SEID مبتلا باشید، ممکن است صبح‌ها، هنگام بیدار شدن حس کنید که اصلا به خواب نرفته‌اید یا حتی نتوانید در محل کار عملکرد کافی داشته باشید و در خانه به خوبی فعالیت نکنید. ممکن است حتی برای مدیریت امور روزانه خود نیز خسته و بی‌اشتها باشید.

در بیشتر موارد، دلایلی برای خستگی مزمن وجود دارد. ممکن است علت آن رینیت آلرژیک (آلرژی مخاط بینی یا Allergic Rhinitis)، کم‌خونی (Anemia)، افسردگی (Depression)، فیبرومیالژیا (Fibromyalgia)، بیماری مزمن کلیوی (Chronic Kidney Disease)، بیماری کبد (Liver Disease)، بیماری ریه (lung disease  یا COPD)، عفونت باکتریایی یا ویروسی (Bacterial or Viral Infection) یا برخی بیماری‌های دیگر باشد.

در ادامه، چندین علت رایج برای خستگی مزمن، علائم و روش‌های درمان هر یک بیان شده است.

دلایل رایج خستگی مزمن و روش های درمان آن‌ها

تشنگی و آلرژی مخاط بینی و ارتباط آن با خستگی مزمن

علائم: خستگی، سردرد، خارش، احتقان بینی

رینیت آلرژیک (Allergic Rhinitis)، یا به عبارتی آلرژی مخاط بینی، عامل رایجی در بروز خستگی مزمن است. اما رینیت آلرژیک اغلب می‌تواند به راحتی از طریق خودمراقبتی درمان شود. برای تشخیص درست، پزشک، علائم شما را ارزیابی می‌کند. همچنین، پزشک از طریق آزمایشات مخصوص یا گرفتن شرح حال از بیمار، می‌تواند متوجه شود که آلرژی شما به علت گرده‌های گیاهی معلق در هوا، حشرات (کنه‌های گرد و غبار یا سوسک)، شوره حیوانات، کپک‌ها، تغییرات آب و هوایی یا چیز دیگری است.

یکی از راه های کاهش علائم رینیت آلرژیک یا آلرژی مخاط بینی، از جمله خستگی، جلوگیری از اقدامات آلرژی‌زا است. علاوه بر این، تجویز داروی مناسب می‌تواند به بهبود علائم، کمک کند. داروهایی که ممکن است کمک‌کننده باشند، عبارتند از:

استروئیدهای بینی (Nasal Steroids)

آنتی هیستامین های خوراکی (Oral Antihistamines)

آنتی هیستامین های بینی (Nasal Antihistamines)

مودیفایرهای لوکوترین (Leukotriene Modifiers)

تثبیت‌کننده های سلول ماست (نوعی گلبول سفید) (Mast Cell Stabilizers)

همچنین، در موارد شدید، تزریق های آلرژی (ایمنی‌سازی (Immunotherapy)) می‌توانند مفید باشد. این درمان شامل تزریق هفتگی محلول‌هایی است که قوی‌تر از عوامل آلرژی‌زا هستند. تزریق های آلرژی، زمان بیشتری برای اثربخشی نیاز دارند و معمولاً در یک دوره 3 تا 5 ساله می‌بایست تزریق شوند.

کم خونی و ارتباط آن با خستگی مزمن

علائم: خستگی، سرگیجه، سردی بدن، عصبانیت

فقر خونی یا کم خونی (Anemia)، متداول‌ترین بیماری خونی در آمریکاست. بیش از 5.6 درصد آمریکایی‌ها مبتلا به آن هستند. در دوران بارداری زنان، کم خونی، یکی از متداولترین علل خستگی است. این موضوع به ویژه در زنانی که پریود شدید (Heavy Menstrual Cycles)، تومورهای فیبروئید رحمی (Uterine Fibroid Tumors) یا پلیپ رحمی (Uterine Polyps) دارند، بیشتر رخ می‌دهد.

کم خونی شرایطی است که در آن تعداد کافی سلول‌های قرمز خون در بدن وجود ندارد. این بیماری، می‌تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود. به عنوان مثال، ممکن است نتیجه خونریزی‌هایی مانند هموروئید (Hemorrhoids) یا مشکلات گوارشی مانند زخم یا سرطان باشد.

مصرف داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (Nonsteroidal anti-inflammatory drugs یا NSAIDs) مانند ایبوپروفن یا آسپرین هم می‌تواند به مشکلات گوارشی و خونریزی منجر شود.

عوامل دیگری نیز مانند کمبود آهن (Lack of Iron)، اسید فولیک (Folic Acid) یا ویتامین B12 می‌توانند به کم خونی منجر شوند. بیماری‌های مزمن مانند دیابت یا بیماری کلیوی نیز می‌توانند باعث فقر خونی شوند. برای تائید تشخیص کم خونی، پزشک شما یک آزمایش خون انجام خواهد داد. اگر کمبود آهن، علت خستگی‌های مداوم شما باشد، درمان شامل مصرف مکمل های آهن خواهد بود.

همچنین، شما می‌توانید غذاهای غنی از آهن مانند اسفناج، بروکلی و گوشت قرمز را به رژیم غذایی خود اضافه کنید تا به کاهش علائم کمبود آهن کمک شود. مصرف ویتامین C با غذا یا با مکمل های آهن می‌تواند به بهبود جذب آهن و بهبود علائم کمک کند.

رابطه بین اضطراب و افسردگی با خستگی مزمن

علائم: افسردگی، احساس ناامیدی، بی‌ارزشی و بی‌کاری، خستگی مفرط

گاهی اوقات، افسردگی یا اضطراب، عامل اصلی خستگی مزمن است. افسردگی دو برابر بیشتر، زنان نسبت به مردان را تحت تأثیر قرار می‌دهد و اغلب به نسل‌های بعدی در خانواده منتقل می‌شود. معمولاً از سنین 15 تا 30 سالگی آغاز می‌شود.

افسردگی پس از زایمان، ممکن است پس از تولد نوزاد رخ دهد. برخی افراد با عوارض فصلی در زمستان، با احساس خستگی و افسردگی، مواجه می‌شوند. افسردگی شدید همچنین، یکی از علائم اختلال دوقطبی (Bipolar Disorder) است.

در افسردگی، ممکن است تقریباً تمام روز در وضعیت افسرده باشید. ممکن است به فعالیت‌های روزمره کمتر علاقه نشان دهید. به همراه احساس خستگی مزمن ممکن است غذا زیاد یا کم مصرف کنید، خواب زیاد یا کم داشته باشید، احساس ناامیدی و بی‌ارزشی کنید و سایر علائم جدی دیگری را تجربه کنید.

علائم اضطراب ممکن است شامل موارد زیر باشند:

• بی قراری و هیجان
• مشکل در خوابیدن
• بیش از حد نگرانی
• احساس بیداری و هشدار در بیشتر اوقات
• احساس فراری ناپایدار
• عصبی بودن

اگر شما افسردگی یا علائم منظم اضطراب را دارید، با پزشک خود صحبت کرده و یک معاینه فیزیکی انجام دهید. اگر علت فیزیکی برای افسردگی یا اضطراب وجود ندارد، پزشک شما ممکن است در مورد گزینه‌های درمانی با شما صحبت کرده و شما را به یک روانپزشک یا روانشناس برای ارزیابی روانی معرفی کند.

اگرچه دلایل دقیق افسردگی و/یا اضطراب مشخص نیست، اما قابل درمان هستند. مصرف دارو، روان درمانی، یا ترکیبی از هر دو می‌تواند به کاهش علائم کمک کند.

عفونت ویروسی یا باکتریایی و خستگی مزمن

علائم: خستگی، تب، سردرد یا درد بدن

خستگی می‌تواند نشانه‌ای از عفونت باشد (از آنفولانزا گرفته تا ایدز شامل عفونت می‌شود). اگر شما عفونتی در بدنتان دارید، احتمالاً علائم دیگری مانند تب، سردرد یا درد بدن، تنگی نفس و یا از دست دادن اشتها خواهید داشت. (این علائم به تناسب نوع عفونت شما متفاوت خواهند بود).

عفونت‌هایی که ممکن است خستگی را ایجاد کنند، شامل موارد زیر هستند:

• آنفولانزا
• مونونوکلئوز (Mononucleosis)
• کووید-۱۹
• سیتومگالوویروس (Cytomegalovirus)
• هپاتیت
• ایدز
• ذات‌الریه (Pneumonia)

درمان عفونت معمولا باعث کاهش خستگی می‌شود. اما برخی عفونت‌ها، از جمله مونونوکلئوز و کووید-۱۹، می‌توانند به خستگی بلندمدت منجر شوند.

فیبرومیالژیا و خستگی مزمن

علائم: خستگی مزمن، درد عمیق عضلانی، نقاط حساس دردناک، مشکلات خواب، اضطراب، افسردگی

فیبرومیالژیا (Fibromyalgia) یکی از شایع‌ترین علل خستگی مزمن و درد عضلانی است، به خصوص در زنان. فیبرومیالژیا و سندرم خستگی مزمن به عنوان اختلالات مجزا اما مرتبط در نظر گرفته می‌شوند. آنها یک علامت مشترک دارند: خستگی شدید که باعث مزاحمت شدید در زندگی افراد می‌شود.

در بیماری فیبرومیالژیا، ممکن است حتی پس از خواب طولانی، احساس خستگی شدید کنید. همچنین، ممکن است در طول روز همیشه خسته باشید. خواب شما ممکن است به دلیل بیدار شدن های مکرر مختل شود. با این حال، شما ممکن است خاطره‌ای از وقفه های خواب شبتان، در طی روز بعد نداشته باشید. برخی از افراد مبتلا به فیبرومیالژیا در یک “مه مغزی فیبرو (Fibro Fog)” زندگی می‌کنند (احساسی مه‌آلود که تمرکز را سخت می‌کند).

خستگی مداوم در طول روز در فیبرومیالژیا معمولاً باعث می‌شود که افراد به اندازه کافی ورزش نکنند و آمادگی جسمانی آنها کاهش یابد. همچنین، ممکن است به مشکلات مرتبط با خلق و خو بیانجامد. بهترین راه برای کاهش این تأثیرات، تلاش برای انجام بیشتر ورزش است. ورزش فواید بسیاری برای خواب، خلق و خو و خستگی دارد.

اگر شما برای کاهش خستگی، شنا (یا هر ورزش متوسط دیگری) را امتحان کنید، بهتر است به آرامی شروع کنید. به محض اینکه به فعالیت بدنی اضافی عادت کردید، می‌توانید مدت زمانی که در استخر یا باشگاه ورزشی هستید را بیشتر کنید. یک زمان منظم برای ورزش، درنظر بگیرید. از زیاده‌روی در آن خودداری کنید که می‌تواند بر خستگی شما بیفزاید.

حساسیت غذایی و عدم تحمل غذایی در ارتباط با خستگی مزمن

علائم: خستگی، خواب آلودگی، خستگی مداوم

اگرچه غذا به شما انرژی می‌دهد، اما تحقیقات پزشکی نشان می‌دهد که عدم تحمل غذایی یا آلرژی غذایی می‌تواند برعکس عمل کند. در واقع، خستگی ممکن است یک علامت هشدار اولیه از عدم تحمل غذایی یا آلرژی غذایی باشد. برای مثال، بیماری سلیاک که در اثر عدم تحمل و هضم گلوتن (Gluten) است، ممکن است باعث خستگی شود.

از پزشک خود درباره رژیم غذایی حذف‌کننده بپرسید. در این رژیم غذایی، شما برخی از غذاهایی که با علائم مختلفی از جمله خواب آلودگی در ۱۰ تا ۳۰ دقیقه پس از مصرف آنها مرتبط هستند را به مدت معینی از رژیم خود حذف می‌کنید تا ببینید آیا این تغییرات، تفاوتی را در شما ایجاد می‌کند یا نه. همچنین، می‌توانید درباره آزمایش آلرژی غذایی با پزشک خود صحبت کنید یا به دنبال یک آزمایش آلرژی خانگی مانند آلکات (ALCAT) باشید که ممکن است به شما کمک کند غذاهای مشکل‌ساز را شناسایی کنید.

بیماری قلبی و خستگی مزمن

علائم: خستگی پس از فعالیتی که قبلاً آسان بوده است.

اگر پس از انجام فعالیتی که قبلاً آسان بوده است، برای مثال بالا رفتن از پله، خسته شده اید، زمان آن رسیده که با پزشک خود درباره احتمال بیماری قلبی-عروقی صحبت کنید. بیماری‌های قلبی، علت اصلی مرگ و میر در زنان است. اگر خستگی شما به قلب شما مربوط است، درمان‌ها و داروهای مربوطه معمولاً می‌تواند به درستی مشکل را برطرف کرده، خستگی را کاهش دهد و انرژی شما را بازگرداند.

آرتریت روماتوئید و خستگی مزمن

علائم: خستگی، سفتی صبحگاهی، درد مفاصل، التهاب مفاصل

آرتریت روماتوئید (Rheumatoid arthritis) که یک نوع بیماری التهاب مفاصل است، دلیل دیگری برای خستگی مفرط است. به دلیل اینکه آسیب به مفاصل می‌تواند منجر به ناتوانی شود، درمان زودهنگام و تهاجمی، بهترین روش در درمان آرتریت روماتوئید یا التهاب مفاصل است. درمان‌هایی که ممکن است در مراحل اولیه آرتریت روماتوئید خفیف استفاده شوند، عبارتند از:

• داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (Nonsteroidal anti-inflammatory Drugs) (NSAID)
• داروهای متعدل‌کننده بیماری مفاصل (Disease-modifying Antirheumatic Drugs)  (DMARDs)

سایر داروهایی که در انواع شدیدتر آرتریت روماتوئید استفاده می‌شوند، شامل درمان‌های ضد سیتوکین (Anti-Cytokine Therapies) است؛ همچنین، تزریقات و سایر فرم‌های درمانی نیز استفاده می‌شوند.

سایر اختلالات و بیماری‌های خودایمنی (Autoimmune Disorders)، مانند بیماری لوپوس (Lupus) و بیماری شوگرن (Sjogren) نیز ممکن است خستگی را به دنبال داشته باشند.

اختلالات خواب و خستگی مزمن

علائم: خستگی مزمن، حس خستگی پس از بیدار شدن، خمیر شدن

اختلالات خواب گروهی از شرایطی هستند که باعث اختلال در خواب آرام می‌شوند. چنین اختلالاتی، می‌تواند به سلامت و کیفیت زندگی شما آسیب بزند؛ بنابراین، مهم است که به نشانه‌ها و علائم آن توجه کنید.

آپنه خواب (Sleep Apnea) یکی از شایع‌ترین اختلالات خواب است. اگر شما یا شریک زندگیتان خروپف می‌کنید و خسته از خواب بیدار می‌شوید و این حالت خستگی در شما باقی می‌ماند، ممکن است دچار آپنه خواب یا وقفه‌های تنفسی در خواب، شده باشید.

بیش از یک سوم بزرگسالان در ایالات متحده، حداقل چند شب در هفته خروپف می‌کنند. اما اگر خروپف تنفس شما را برای چند ثانیه متوقف می‌کند، می‌تواند آپنه خواب باشد. درباره بهترین حالت خوابیدن بیشتر اطلاعات بدست آورید و ببینید آیا خوابیدن روی شکم بد است یا خیر.

آپنه انسدادی خواب (Obstructive Sleep Apnea) باعث کاهش سطح اکسیژن خون می‌شود. به این دلیل که انسداد، مانع از رسیدن هوا به ریه ها می‌گردد. همچنین، سطح پایین اکسیژن، بر عملکرد قلب و مغز شما تأثیر می‌گذارد. گاهی اوقات، تنها نشانه‌ای که ممکن است به آپنه خواب مبتلا باشید، خستگی مزمن است.

پزشک شما ممکن است یک دستگاه پزشکی به نام CPAP را تجویز کند که به باز نگه داشتن راه های تنفسی شما در هنگام خواب کمک می‌کند. در موارد شدید آپنه خواب، جراحی ممکن است کمک‌کننده باشد. جراح، بافت هایی را که مسیر تنفسی شما را مسدود کرده‌اند، برمی‌دارد. در صورت عدم درمان، آپنه خواب می‌تواند خطر سکته مغزی یا حمله قلبی را افزایش دهد.

اما آپنه خواب، تنها یکی از بی‌شمار اختلالات خوابی است که باعث خستگی می‌شود.

سایر انواع رایج عبارتند از:

• اختلال بی‌خوابی (Insomnia): شما نمی‌توانید اصلا بخوابید یا در طول شب به خواب بروید.
• نارکولپسی (Narcolepsy): در طول روز احساس خواب آلودگی شدید می‌کنید و ممکن است ناگهان به خواب بروید.
• سندرم پاهای بی‌قرار (Restless Legs Syndrome (RLS)): پاهای شما احساس ناراحتی می‌کنند و در هنگام به خواب رفتن، میل به حرکت دادن آنها دارید.
• اختلال رفتار خواب REM (REM Sleep Behavior Disorder): رویاهایی که در خواب می‌بینید را در خواب با صحبت کردن، راه رفتن یا تکان دادن دستان خود به نمایش می‌گذارید.

با پزشک خود در مورد یک آزمایش چندگانه خواب یا پلی‌سومنوگرافی صحبت کنید تا متوجه شوید که آیا اختلال خواب دارید یا خیر. اگر اضافه وزن دارید، وزن خود را کاهش دهید و اگر سیگار می‌کشید، آن را متوقف کنید. هم چاقی و هم سیگار از عوامل پرخطر برای آپنه خواب هستند. خوابیدن به پهلو به جای پشت ممکن است به توقف آپنه خفیف خواب کمک کند.

دیابت و خستگی مزمن

علائم: خستگی مفرط، افزایش تشنگی و گرسنگی، تکرر ادرار، کاهش وزن غیرعادی

بروز دیابت نوع 2 در کودکان و بزرگسالان در ایالات متحده در حال افزایش است. اگر علائم دیابت نوع 2 را دارید، با پزشک خود تماس بگیرید و بخواهید که آزمایش برایتان بنویسد. با آنکه دیابت ممکن است ترسناک باشد، اما دیابت نوع 2 را می‌توان با راهنمایی پزشک، کنترل کرد.

درمان دیابت نوع 2 ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• کاهش وزن اضافی
• افزایش فعالیت بدنی
• کنترل دقیق قند خون
• مصرف داروهای دیابت (انسولین یا سایر داروها)
• رعایت یک رژیم غذایی با شاخص گلیسمی پایین یا یک رژیم غذایی کم‌کربوهیدرات

اگر می‌خواهید با دیابت نوع 2 به خوبی کنار بیایید، بهتر است بدانید که سایر اقداماتی که سبک زندگی را تغییر می‌دهند نیز مهم هستند؛ مانند ترک سیگار، کنترل فشار خون و کاهش کلسترول.

کم کاری تیروئید و خستگی مزمن

علائم: احساس خستگی مفرط، سستی، افسردگی، عدم تحمل سرما، افزایش وزن

تیروئید یک غده پروانه‌ای شکل کوچک است که در پایین گردن شما قرار دارد. این غده به تنظیم میزان متابولیسم کمک می‌کند، یعنی میزان مصرف انرژی در بدن. بر اساس گزارش بنیاد تیروئید آمریکا، حدود 17 درصد از زنان تا سن 60 سالگی به اختلال تیروئید مبتلا خواهند شد و بیشتر از بیماریشان مطلع نیستند. شایع‌ترین نوع، یک اختلال خودایمنی است که به نام تیروئیدیت هاشیموتو (Hashimoto’s Thyroiditis) شناخته می‌شود. هاشیموتو مانع از تولید هورمون های تیروئید کافی برای بدن می‌شود تا به همان شکلی که باید کار کنند؛ در نتیجه، کم کاری تیروئید یا متابولیسم کند اتفاق می‌افتد.

آزمایش‌های خونی به نام‌های T3 و T4 هورمون‌های تیروئید را تشخیص می‌دهند. اگر این هورمون‌ها کم باشند، هورمون‌های مصنوعی (داروها) می‌توانند شما را سریع‌تر کنند و معمولا نسبتاً سریع احساس بهتری داشته باشید.

سرطان مرتبط با خستگی مزمن

اگر سرطان برای شما تشخیص داده شده است، خستگی اغلب بخشی از خود بیماری یا یک عارضه جانبی در برخی از درمان‌ها سرطان است. اگر سرطان نداشته باشید، خستگی ناشی از سرطان بسیار شدیدتر از احساس خستگی است. ممکن است احساس خستگی بیش از حد برای حرکت کنید و همچنین، ممکن است احساس ضعف داشته باشید. چنین تجربه‌ای می‌تواند برای انواع شایع سرطان (مانند سرطان ریه، سرطان روده بزرگ یا سرطان سینه) یا انواع نادرتر، مانند سرطان های مغز و نخاع و یا سرطان های خون که شامل لوسمی، لنفوم و مولتیپل میلوم است، اتفاق بیفتد.

اگر سرطان برای شما تشخیص داده نشده است، احساس خستگی بسیار می‌تواند یک علامت باشد، اما دلایل محتمل‌تری به جز سرطان وجود دارند. اگر علائم دیگری دارید، یا اگر پس از استراحت و ایجاد تغییرات دیگر در شیوه زندگی، خستگی شما کاهش نمی‌یابد، به پزشک خود مراجعه کنید و به او بگویید که چه احساسی دارید.

چه چیزی باعث خستگی مزمن “شما” می‌شود؟

بسیاری از بیماری‌های جسمی و روانی و همچنین، عوامل سبک زندگی می‌توانند باعث خستگی شما شوند و تشخیص آن را سخت کنند. در برخی موارد، ممکن است رفع خستگی، ساده و آسان باشد، مانند مصرف کافئین قبل از خواب. اما علل دیگر، مانند بیماری قلبی یا COPD، جدی هستند و ممکن است لازم باشد درمان طولانی مدت را فورا شروع کنید.

 پزشک می‌تواند به شما کمک کند تا مشکلات سلامتی و همچنین، رژیم غذایی، ورزش و سایر عادات سبک زندگیتان را بررسی کنید و دلیل خستگی را از بین ببرید و نشاط و سلامتی خود را بازیابید.

منبع:

https://www.webmd.com/balance/how-tired-is-too-tired