هر آنچه باید در مورد مواد غذایی فوق فراوری شده بدانید!
زندگی در دنیای مدرن با همه پیشرفت‌ها و رفاه‌هایی که به ارمغان آورده، چالش‌های خاص خود را نیز دارد، به‌خصوص وقتی پای سلامتی و تغذیه به میان می‌آید. با گذشت زمان و توسعه صنایع غذایی، محصولات غذایی فوق فراوری شده به بخش جدانشدنی از رژیم غذایی بسیاری از افراد تبدیل شده‌اند. این مواد غذایی، که با استفاده از تکنولوژی‌های پیچیده و افزودنی‌های متعدد تولید می‌شوند، با وعده سهولت مصرف و ماندگاری بالا، جای خود را در سبد خرید ما باز کرده‌اند.
اما واقعاً، مواد غذایی فوق فراوری شده چیستند؟ و چرا باید نسبت به مصرف آنها حساس باشیم؟ این مواد غذایی علاوه بر اینکه اغلب بار مغذی پایینی دارند، مملو از مواد افزودنی نظیر شکر، چربی‌های ترانس، نمک و مواد نگهدارنده هستند که می‌توانند تأثیرات نامطلوبی بر سلامتی بلندمدت ما داشته باشند.
در این مقاله از سایت دارما، قصد داریم شما را با این محصولات بیشتر آشنا کنیم، روش‌های تشخیص آنها را بررسی کنیم و به شما نشان دهیم چگونه می‌توانید با انتخاب‌های آگاهانه‌تر، سلامتی خود را در برابر تأثیرات منفی این مواد محافظت کنید.
غذاهای فوق فراوری شده چیست؟
غذاهای فوق فراوری شده ، محصولاتی هستند که از فرآیندهای صنعتی پیچیده و وسیع بهره می‌برند و معمولاً شامل افزودنی‌های مختلفی هستند. این فرآوری‌ها شامل فرایندهای حرارتی و همچنین افزودن نگهدارنده‌ها، رنگ‌ها و طعم‌دهنده مصنوعی و برخی افزودنی‌های دیگر هستند که طعم، بافت و ظاهر محصولات را بهبود می‌بخشند و باعث افزایش دوام آنها در برابر فساد می‌شوند.
این مواد غذایی اغلب برای جلب توجه و ترغیب مصرف کنندگان به خرید بیشتر، با طعم‌های دلپذیر، رنگ‌های جذاب و بسته‌بندی‌های مناسب ارائه می‌شوند.
محصولات رایجی که در این دسته قرار می‌گیرند شامل محصولات سرخ شده، نوشیدنی‌های شیرین، انواع چیپس و اسنک‌ها، میان‌وعده‌های آماده، فست‌فودها و بسیاری از غذاهای منجمد که نیاز به زمان آماده‌سازی کم یا بدون آماده‌سازی دارند، است.
انواع روش‌های فوق فراوری
در اینجا به برخی از شایع‌ترین این روش‌ها اشاره می‌کنیم:
استفاده از مواد نگهدارنده: برای افزایش طول عمر محصولات، مواد نگهدارنده مانند نیتریت و نیترات، بنزوات سدیم یا سوربات پتاسیم اضافه می‌شود. مثلا فرآورده‌های گوشتی عموما حاوی نیتریت و نیترات هستند و یا به پنیرهای پروسس، سوربات پتاسیم اضافه می‌کنند تا از فساد جلوگیری کند و مدت زمان بیشتری قابل نگهداری باشند.
افزودن رنگ‌ها و طعم‌دهنده‌های مصنوعی: در این گروه از موادغذایی، برای جلب توجه مصرف کننده و افزایش جذابیت ظاهری و طعم محصول، از رنگ‌ها و طعم‌دهنده‌های مصنوعی استفاده می‌شود. مثلا نوشابه گازدار پرتقالی که شامل رنگ نارنجی مصنوعی و طعم‌دهنده پرتقالی است تا ظاهر و طعم جذابی به محصول بدهد.
تکنیک‌های اصلاح بافت: مانند امولسیفایرها و پایدارکننده‌ها که به محصولات کمک می‌کنند تا بافت یکنواخت و مطلوبی داشته باشند. مثلا در بستنی صنعتی از امولسیفایرها (مانند لسیتین) و پایدارکننده‌ها (مانند گوارگام) استفاده می‌کنند که بافت نرم و کرمی خود را حفظ می‌کنند. اگرچه این مواد به تنهایی ممکن است مضر نباشند اما عموما در کنار سایر افزودنی‌ها برای تولید محصولات فوق‌فرآوری شده استفاده می‌شوند.
هیدروژناسیون: فرآیندی است که در آن هیدروژن به روغن‌های نباتی اضافه می‌شود تا به صورت جامد درآیند، مثلاً در تولید روغن‌های نباتی جامد ممکن است از این روش‌ها استفاده شود که با افزایش مقاومت محصول نسبت به اکسیداسیون باعث افزایش مدت نگهداری آن شود ولی به علت بالا رفتن اسیدهای چرب ترانس که بسیار برای سلامت مصرف کنندگان مضر هستند، این محصولات و یا فرآورده‌هایی که از این نوع روغن‌ها تولید شده باشند، جزو گروه فوق فرآوری شده محسوب می‌شوند.
فرآیندهای حرارتی: بسیاری از محصولات فوق فراوری شده تحت فرآیندهای حرارتی مانند پاستوریزاسیون یا استرلیزاسیون قرار می‌گیرند تا از رشد باکتری‌ها جلوگیری شود و ماندگاری آنها افزایش یابد. مثل شیر استرلیزه شده که با دمای بالا استرلیزه می‌شود تا میکروب‌ها و باکتری‌های مضر را از بین ببرد و ماندگاری آن را افزایش دهد. فرآیندهای ملایم‌تر مثل پاستوریزاسیون و یا حتی آب‌پز کردن کمتر باعث نگرانی می‌شوند اما فرایندهای حرارتی شدید مانند سرخ کردن، استریلیزاسیون، پخت در آون و هواپز در مواردی محصولات را به فوق‌فرآوری تبدیل می‌نماید.
این روش‌ها باعث می‌شوند که محصولات غذایی فوق فراوری شده قابلیت نگهداری بالا، طعم و جذابیت بصری فوق‌العاده‌ای داشته باشند، اما در عین حال اغلب با کاهش ارزش غذایی و افزایش مواد ناسالم همراه هستند.
روش‌های تشخیص مواد غذایی فوق فراوری شده
1.برچسب مواد تشکیل‌دهنده:
محصولات دارای فهرست طولانی از مواد تشکیل‌دهنده که شامل نام‌های ناآشنا و مواد شیمیایی است، احتمالاً فوق فراوری شده‌اند.
2. بسته‌بندی:
برخی از محصولاتی که بسته‌بندی‌های خاصی دارند و ماندگاری طولانی، ممکن است فوق فرآوری باشند.
3.تبلیغات:
محصولاتی که به وفور تبلیغ می‌شوند و به جای تمرکز بر ارزش غذایی بر جذابیت بصری و طعم غیرطبیعی تأکید دارند.
رایج‌ترین مواد غذایی فراوری شده
نوشیدنی‌های شیرین شده با شکر یا حتی قندهای مصنوعی: این دسته شامل نوشابه‌های گازدار، انواع شربت‌های میوه، نوشیدنی‌های انرژی‌زا و بسیاری از آبمیوه‌های بسته‌بندی شده است که مقدار زیادی شکر یا شیرین‌کننده‌های مصنوعی دارند.
غذاهای کنسروی: غذاهای کنسروی مانند کنسرو انواع گوشت، ماهی، سبزیجات و سوپ‌ها که با افزودنی‌ها و نگهدارنده‌های مختلف مدت زمان طولانی قابل نگهداری هستند که البته شامل حال همه‌ی کنسروها نمی‌شود.
محصولات نانوایی صنعتی: مانند بیسکویت‌ها، کلوچه‌ها، کیک‌ها و انواع نان‌های بسته‌بندی شده که اغلب حاوی شکر، چربی‌ها، موادشیمیایی و نگهدارند، اسانس و مواد افزودنی مختلف هستند.
گوشت‌های فراوری شده: شامل سوسیس، کالباس، هات‌داگ و بیکن که به طرق مختلف فراوری شده‌اند و حاوی نگهدارنده‌ها، نمک و گاهی رنگ‌ها و طعم‌دهنده‌های مصنوعی هستند.
اسنک‌ها و خوراکی‌های تنقلاتی: چیپس، پفک، کراکر، ناچو و میان‌وعده‌های نمکی که اغلب با استفاده از فرآیندهای مختلفی چون سرخ کردن و اضافه کردن طعم‌دهنده‌ها تهیه می‌شوند.
غذاهای نیمه آماده و آماده: مانند پیتزا منجمد، انواع پاستاهای آماده، لازانیا و سوپ‌های آماده که فقط نیاز به گرم کردن دارند.
غلات صبحانه: برخی از دانه‌های صبحانه که به شدت با شکر، نمک و مواد طعمی دیگر تقویت و فراوری شده‌اند.
محصولات لبنی فراوری شده: از جمله ماست‌های طعم‌دار، پنیرهای پروسس و نوشیدنی‌های لبنی که به آنها شکر و طعم‌دهنده‌های مصنوعی افزوده شده است.
چاشنی‌ها و سس‌ها: مانند انواع سس‌های سالاد، سس کچاپ، سس‌های مخصوص غذاهای آسیایی و انواع دیپ‌ها که حاوی مواد نگهدارنده، شکر و مواد مصنوعی هستند.
دسرهای یخی و بستنی‌ها: بسیاری از بستنی‌ها و دسرهای یخی حاوی شکر، رنگ‌های مصنوعی و طعم‌دهنده‌ها هستند تا طعم و بافت بهتری داشته باشند.
نودل‌ها و رشته‌های آماده: این محصولات شامل نودل‌های فوری و رشته‌های آسیایی بسته‌بندی شده‌ای می‌شوند که با افزودن آب جوش آماده مصرف می‌شوند و اغلب شامل مواد نگهدارنده و طعم‌دهنده‌های مصنوعی هستند
تنقلات شیرین: مانند شکلات‌های تجاری، آبنبات‌ها، پاستیل‌ها و سایر تنقلات شیرین که به شدت فراوری شده و پر از شکر هستند.
نتیجه‌گیری
در حالی‌که غذاهای فوق فراوری شده ممکن است در کوتاه مدت راحتی و طعم جذابی به همراه داشته باشند، مصرف بیش از حد آنها می‌تواند زمینه‌ساز مشکلات سلامتی در درازمدت شود.
توصیه می‌شود همواره محتاط باشید و در مصرف این مواد غذایی سعی کنید تعادل را رعایت کنید.
برای کسب اطلاعات تکمیلی در مورد غذاهای فراوری شده و فوق فراوری شده و نحوه رعایت تعادل در مصرف آنها به اپیزود “ناگفته هایی در مورد محصولات فراوری شده، تراریخته و غذاهای سنتی” مراجعه کنید.
منابع:
«تولید شده توسط هوش مصنوعی»
