سلام امروز میخوایم در مورد سردرد صحبت کنیم. علت‌های ایجاد انواع سردردها و روش‌های درمانی جدید و مؤثر برای درمان سردرد. بیشتر مطالب این قسمت ترجمه یکی از پادکست‌های پروفسور اندرو هیوبرمن، نوروساینتیست و استاد دانشگاه استنفورد هستش و بخشی از آن هم ترجمه مقالاتی هستش که خودم بررسی‌شون کردم.

بریم با هم ببینیم که اصلاً سردرد چرا ایجاد میشه و در مورد درمان‌هاش صحبت کنیم. می‌دونیم که سردرد یکی از شایع‌ترین مشکلات جامعه امروزیه و توی بعضی از افراد انقدر شدید میشه که مانع خواب درستشون، فعالیت‌های روزانشون و روابط اجتماعی و خانوادگی آن‌ها میشه. ما انواع سردردها رو داریم، میگرن، تنشن هدیک یا سردرد تنشی، سردردهای کلاستر یا خوشه‌ای و سردردهای سینوزیتی.

می‌خوام همین اول این قسمت بهتون این خبر خوب رو بدم که درمان‌های بسیار عالی و بسیار مؤثری برای انواع سردردها وجود داره و درمان‌های جدیدی هم پیدا شده که می‌خوایم امروز در موردش با هم صحبت کنیم. اما همین اول می‌خوام بهتون بگم که شما باید بدونید که سردردی که تجربه‌ش می‌کنید چه نوع سردردیه و زمانی که ما بدونیم چه نوع سردردی رو گرفتیم اون موقع است که می‌تونیم بهترین درمان رو براش انتخاب کنیم. اگه همش میگرن دارین یا همش دچار انواع سردردها می‌شین و این خیلی کلافه‌تون کرده و زندگیتون رو مختل کرده این اپیزود خیلی خیلی می‌تونه بهتون کمک کنه.

وقتی داشتم مطالبش رو براتون جمع وری می‌کردم و آماده می‌کردم واقعاً از خوندن مقالاتش هیجان زده و شگفت زده شدم چون فهمیدم که کلی راه طبیعی برای درمان سردرد وجود داره که حتی می‌تونه از مسکن‌ها مؤثرتر باشه. مؤثرتر از انواع مسکن‌ها. شاید به نظرما خیلی دور از ذهن بیاد ولی پایان این قسمت کلی راه یاد می‌گیرید که حتی از مسکن‌ها براتون تو درمان سردرد مؤثرتر هستند.

بالاخره همه‌مون می‌دونیم که تمام داروها عوارض یا ساید افکت‌هایی رو دارن که به بدن ما آسیب می‌رسونند. بله درسته که به‌صورت موقتی سردرد ما رو کاهش می‌دن اما کلی عارضه دارن. امروز بهتون یک سری درمان‌های طبیعی یاد می‌دم که واقعاً عارضه جانبی هم ندارن.

سردرد خیلی آزار دهنده است، خیلی کلافه‌کننده است و واقعاً زندگی خیلی از آدم‌ها رو تو دنیا مختل می‌کنه. و وقتی به آخر این اپیزود می‌رسیم شما برای درمان سردرداتون کلی راه جدید یاد گرفتین که خیلی بهتون کمک می‌کنه و من از این بابت بسیار خوشحالم و خیلی هم ذوق دارم که اینا رو زودتر به شما یاد بدم و شما بیاین همه رو امتحان کنین و بیاین به من بگین که سردرداتون بهبود پیدا کرده، یعنی واقعاً هیچی برای من قشنگ‌تر از این نیست.

سردردهای مختلف از تغییر توی بافت‌های مختلف سر میان و حتی از تغییر توی بافت‌های مختلف گردن هم می‌تونن ایجاد بشن. در واقع مشکلات گردن می‌تونن واسه سردرد بشه، شاید به نظرتون عجیب بیاد اما اگه می‌خواین از شر سردرد خلاص بشین، اول باید با هم اینجا ببینیم که توی هر نوع سردردی کدوم بافت درگیره. همینجا یه چیزی رو بهتون می‌خوام بگم که شاید اصلاً بهش دقت نکرده باشین: پشت میزنشینی، شغل‌های کارمندی، شغل‌هایی که همش افراد پشت میزن و زندگی‌های کم‌تحرک یکی از شایع‌ترین علل ایجاد سردرده، دقیقاً به‌خاطر فشاری که به عضلات سر و گردن وارد می‌کنه. این‌که سرتون دولا پشت میز دارین کار می‌کنین، این‌که سرتون تو گوشی موبایل همش دارین کار می‌کنین یکی از شایع‌ترین علل ایجاد سردرد همینه، فشار به عضلات سر و گردن.

خب بریم سراغ انواع سردردها. اولین سردردی که می‌خوام با هم بررسی‌ش کنیم، سردرد تنشی یا همون تنشن هدیک هستش. چرا اسم‌های انگلیسیش رو بهتون می‌گم؟ برای اینکه خیلی خوبه که اینا رو بلد باشین که وقتی یه جایی شنیدین بدونید که این همون نوع سردرده. می‌خوام اینجا بهتون بگم که اسم تنشن هدیک برای این سردرد تنشی یک مقدار نام‌گذاری غلطه. به خاطر اینکه شما مثلاً میگین که سردرد تنشی، آره من این مدت خیلی استرس و اضطراب داشتم، برای همین این مدل سردرد رو گرفتم. بله درسته که استرس می‌تونه باعث سردرد تنشی بشه اما در واقع سردرد تنشی یه نوع سردردیه که شما بالای چشماتون و گاهی دور تا دور سرتون اون رو احساس می‌کنید و علت اصلیش تیشو سیستمه در واقع علت اصلیش سیستم عضلانی و بافتی ماست. ما توی جمجمه‌مون، توی اسکال عضله داریم، کلی عضله هم توی گردن داریم که به ما کمک می‌کنن که ما سرمون رو به اطراف بچرخونیم. همه این عضلات ممکنه به دلائلی بیش از حد منقبض بشن. مثلاً عضلات فک بیش از حد منقبض شن، دندون‌هامون رو محکم روی هم فشار بدیم، همین می‌تونه باعث ایجاد این نوع سردرد تنشی برای ما بشه و یا حتی باعث گردن درد برای ما بشه. اینجا می‌خوام بهتون بگم که عضلات ما نقش بسیار بسیار مهمی توی ایجاد انواع سردردها دارن، چیزی که شاید کم بهش توجه بشه. به‌خصوص نقش عضلات توی همین سردرد تنشی خیلی پررنگه. پس فهمیدیم که توی بسیاری از سردردها متهم اصلی عضلات ما هستن و به جز عضلات که نقش مهمی رو توی سردرد دارن، بخش بعدی که خیلی درگیره توی ایجاد سردرد، مننژها هستن. من براتون توضیح می‌دم که مننژ چیه، چون ممکنه خیلی از شنونده‌ها ندونن مننژ چیه. مننژ چیه؟ یه بافتیه که بیرون مغز رو پوشونده و بین مغز و جمجمه ما قرار داره و بین نخاع و ستون مهره‌های ما قرار داره. به مننژ توی فارسی می‌گن شامه. مننژ سه تا لایه داره. من این رو براتون توضیح می‌دم فقط برای اینکه یه دید بهش داشته باشین و می‌تونین برین توی گوگل سرچ کنین و تصویرش رو ببینین که دید بهتری داشته باشین. لازم نیست اصلاً شما اینا رو حفظ باشین، فقط یه دید کلی بهتون می‌دم. مننژ سه تا لایه داره: دورا یا سخت شامه، آراکنوید یا عنکبوتیه و پیا یا نرم شامه. این بافتی که بهتون اولش گفتم، دورا یا سخت شامه، بسیار سخت و بادوامه. توی جراحی‌های مغز مثلاً وقتی می‌خوان یه تومور مغزی رو جراحی کنن، قسمت سخت جراحی همین نفوذ به دورا هستش، به خاطر اینکه بافت خیلی سخت و بادوامی داره. البته الان دیگه امروزه با لیزرهای بسیار شارپ میان جراحی مغز رو انجام می‌دن و کار براشون راحت‌تر شده. چرا این پوشش اینقدر سخت و محکم و نفوذناپذیره؟ چون زیرش مغز و ارگان‌های حیاتی و عروق مغزی قرار دارن، کلی رگ و مویرگ اونجا قرار داره و نیازه که این بخش‌های مهم، این ارگان‌های حیاتی خوب محافظت بشن. پس نقش دورا رو فهمیدیم. حالا وقتی عروق مغزی ما گشاد می‌شن، یه فشار توی مغز ایجاد میشه، یعنی ما توی یه محفظه سربسته، جمجمه رو تصور کنید که فضای زیادی نداره، یه افزایش فشار داریم. بین جمجمه و دورا و مننژها ما یه فضای خیلی کمی داریم. خب نتیجه این افزایش فشار چیه؟ سردرد. گرفتین چی شد؟ می‌خوام اینجا بهتون بگم که همون‌جوری که فشار روی عضلات گردن و فک و چانه می‌تونه سردرد برای ما ایجاد کنه، گشاد شدن عروق هم می‌تونه سردرد ایجاد کنه. کلمه انگلیسیش وازودایلیشن هستش، گشاد شدن عروق. چرا این اتفاق می‌افته؟ چون اونجا توی مغز ما فضای زیادی وجود نداره. در واقع این گشاد شدن عروق باعث میشه که این بخش سرسخت و نفوذناپذیر بهش فشار بیاد. جا نیست، فکر کنید تو سرمون، تو جمجمه‌مون، قسمت مغزمون جا نیست، بعد عروقش هم هی دارن گشادتر می‌شن. خب فشار میاد و ما اونجا درد رو حس می‌کنیم. یه مثال عملی براتون بزنم که همیشه یادتون بمونه. وقتی ما توی اورژانس هستیم و به مریض‌های قلبی یا مریضی که فشار خون بالا داره میاد، تی ان جی می‌دیم، قرص زیرزبونی معروف تی ان جی نیتروگلیسیرین، به مریض می‌گیم که ممکنه بعدش دچار سردرد بشی، نگران نشو، به‌خاطر این قرص زیرزبونیه که بهت دادیم. در واقع تی ان جی چی کار می‌کنه؟ میاد عروق رو گشاد می‌کنه و همین گشاد شدن عروق باعث میشه که فرد بعدش سردرد رو تجربه کنه، سردرد رو حس کنه. خود مغز ما گیرنده درد نداره اما اون بافتی که اطراف مغز مثل دورا، عنکبوتیه و نرم‌شامه یه چیزی دارن به اسم نوسی‌سپترز. در واقع اینا گیرنده‌های درد توی مغز ما هستن و این گیرنده‌های درد چون توی اطراف مغز وجود دارن، وقتی ما یه افزایش توی اندازه عروق و رگ‌ها داریم، درد رو حس می‌کنیم توی سرمون، سردرد می‌گیریم. پس اینجا یاد گرفتیم که گشاد شدن عروق می‌تونه یکی از علت‌های سردرد باشه. خوب، ما دو تا منبع درد دیگه هم توی سردردها داریم که باعث می‌شن سردرد بگیریم، یکی پاسخ التهابی و یکی دیگه پاسخ نورال هستش. من راستش خیلی دوست ندارم پاسخ نورال رو، یعنی کلمه نورال رو عصبی معنی کنم که با اون واژه عصبی که ما توی فارسی داریم قاطی شه، اما واژه فارسی دیگه‌ای هم براش پیدا نکردم. در واقع نورال منظور اینه که منشأ نورونی داره، منشأ اعصاب داره. حالا توی پادکست هم نورال بهش می‌گم، هم عصبی، اما شما این رو دقت کنید که معنی و مفهومش منشأ نورون‌ها هستش.

خب بیاییم در مورد سردردهای نورال با هم صحبت کنیم. متأسفانه خیلی از آدم‌ها تو دنیا از این نوع سردردها رنج می‌برن. به این نوع سردردها سردردهای کلاستر یا خوشه‌ای هم می‌گن. معمولاً این سردردها از سطح سر شروع نمی‌شن، از سطح سر نمیان. این‌جوری نیستش که مردم بگن پیشونیم درد گرفته، بهش فشار اومده یا مثلاً بگن گردن و چونه‌م درد گرفته بعدش سردرد رو تجربه کردن. این سردرد خوشه‌ای این‌جوری حس میشه که این سردرد از اعماق سر و صورت میاد. مثلاً می‌گن که داخل کاسه چشمم درد می‌گیره، پشت کاسه چشمم درد می‌گیره و بعضی وقتا یک چشم درگیره، بعضی وقتا هر دو چشم درگیر می‌شن و اگه واقعاً شما اینو تجربه کرده باشین، این سردرد خوشه‌ای یا کلاستر بسیار دردناکه، بسیار آزاردهنده‌است و فرد رو کلافه می‌کنه. این سردرد کلاستر از داخل سر شروع می‌شه، از توی سر شروع می‌شه. در واقع ما یک عصبی داریم به اسم عصب تریجمینال که اغلب این عصب مسئول و متهم اصلی توی این سردردهای خوشه‌ایه و همین عصب باعث شروع شدن این سردردها میشه. تریجمینال کیه؟ چی کار می‌کنه؟ یه عصبه که سر و صورت ما رو عصب‌دهی می‌کنه. یه عصب سه‌شاخه است، برای همین بهش می‌گن تریجمینال. اما باید بهتون بگم که این واژه، واژه لاتینه، و در واقع TRY هستش با اون عدد سه فرق می‌کنه، ولی خب لاتین به همون معناست. تریجمینال، این‌جوری بهتون بگم که این‌جوری یادتون بمونه. در واقع سه تا انگشت‌تون رو روی سرتون بذارین، می‌بینین که این یک عصب سه‌شاخه است. می‌تونید برید این عصب رو توی گوگل بزنید و نگاه کنید چون این‌طوری بهتر توی ذهنتون می‌مونه. این عصب تریجمینال عصب‌دهی چشم‌ها رو انجام میده، عصب‌دهی فک و لب‌ها و بینی رو انجام میده و در واقع عصب‌دهی صورت ما، مسئولیتش با این عصب تریجمینال هستش. چه اتفاقی می‌افته؟ این عصب تریجمینال بعضی وقت‌ها ملتهب میشه، بعضی وقت‌ها فعال میشه و این همون علت اون درد عمیق و شدید و کلافه‌کننده‌ایه که افراد توی کاسه چشمشون حس می‌کنن و واقعاً حال بدی رو براشون ایجاد می‌کنه. این سردرد خوشه‌ای چون اولین شاخه عصب تریجمینال، دقیقاً شاخه چشمی یا افطالمیکه و همیشه اول این شاخه فعال میشه، اغلب اوقات این سردرد یک‌طرفه هست، درد چشم یک‌طرفه هست و همراهش آبریزش از چشم هم اتفاق می‌افته. درواقع از چشم افراد اشک میاد، گاهی وقت‌ها آبریزش بینی هم اتفاق می‌افته و این سردرد و چشم‌درد رو همراه هم داریم. چشم‌ها کوچیک میشن، تنگ میشن و این سردرد کلاستر یا خوشه‌ای همون‌جوری که بهتون گفتم منشأ نورال داره یا عصبی و مجموعه‌ای ازعلائمی که گفتم رو داره و باز همون‌جوری که بهتون گفتم افراد میگن از عمق چشمم درد می‌گیره و بعد میره به سمت سرم.

خب، ما تا الان این رو یه دوره با هم بکنیم که حواستون جمع بشه روی مطلب. ما الان تا حالا با هم 3 تا سردرد رو با 3 منشأ بررسی کردیم: منشأ عضلانی، منشأ مننژیال و منشأ نورال یا عصبی. حالا میریم سر سردردهایی با منشأ التهابی. خب، شما خیلی این روزها در مورد التهاب می‌شنوید، به‌خصوص توی شبکه‌های اجتماعی هی میگن التهاب بده، التهاب چیز خوبی نیست. می‌خوام بهتون بگم که واژه التهاب یه دایره خیلی بزرگ و شامل میشه. می‌خوام بهتون بگم که التهاب شاید به خودی خود اصلاً چیز بدی نباشه. اصلاً چیه التهاب؟ درواقع یک سیگنال توی بدن ماست که خوب مغز رو هم شامل میشه. درواقع التهاب یه بافت وقتی‌که اون بافت موادی به اسم سایتوکاین ترشح می‌کنه برای چی؟ برای اینکه با بقیه قسمت‌های بدن صحبت کنه. ما البته سایتوکاین‌های غیر التهابی هم داریم یا ضد التهابی هم داریم اما لازم نیست الان راجع بهش صحبت کنیم. شما گیج نشین، فعلاً سایتوکاین‌ها رو مواد التهابی در نظر بگیرین که قراره به بقیه بافت‌های بدن خبر بده حواستون باشه اینجا یه اتفاق بد افتاده. در واقع مکالمه یه بافت آسیب‌دیده با بقیه قسمت‌های بدنه. اون بافتی که آسیب‌دیده میاد موادی به اسم سایتوکاین ترشح می‌کنه که به بقیه قسمت‌های بدن خبر بد رو اعلام کنه. در واقع از راه ترشح این سایتوکاین‌ها داره با بقیه قسمت‌ها صحبت می‌کنه. مثلاً شما این رو یه حالتی رو در نظر بگیریم. فکر کنید که یه سوزنی وارد صورتتون یا دستتون میشه. دیدین وقتی‌که یه سوزن وارد دستتون میشه بافتش ملتهب میشه. حالا یا ورود جسم خارجی به اون بافت باعث التهاب میشه یا یه سمی وارد بدن شده، یه تاکسینی وارد بدن شده و التهاب ایجاد می‌کنه. و حالا ممکنه التهاب توی بافت خاص نباشه. ما یه التهاب سیستمیک توی کل بدن داشته باشیم. می‌خوام اینجا بهتون بگم که التهاب توی سر و گردن و صورت، در واقع هر جایی که سینوس‌های ما قرار دارن، حالا خیلی ممکنه فکر کنن که سینوس فقط توی ناحیه بینیه. نه، سینوس‌ها اطراف بینی، دهان و چشم‌های ما قرار دارن، حتی ما اطراف جمجمه هم سینوس داریم. مثل یه سری لوله هستن این سینوس‌ها که همه جای سر و گردن کشیده شدن. در واقع سینوس‌ها کلی سوراخ و لوله هستن که سراسر سر و صورت ما کشیده شدن. این سینوس‌ها اجازه میدن که مایعات مختلف از جمجمه ما عبور کنن. در واقع می‌خوام اینجا بهتون بگم که جمجمه ما یک بافت مرده نیست، بلکه یک بافت زنده است و بسیار بافت فعالیه. همون‌جور که بقیه استخون‌های ما فعال هستن، زنده هستن و نیاز به تغذیه دارن، جمجمه ما هم مثل بقیه استخون‌های ما نیاز داره که تغذیه بشه. با چی؟ از طریق جریان خون و از طریق CSF یا مایع مغزی نخاعی. پس جمجمه ما هم نیاز داره که به مواد غذایی حیاتی تغذیه بشه. خب، بعضی وقت‌ها سینوس‌ها بسته میشن، کلاگد میشن به اصطلاح و باعث ایجاد سردرد سینوزیتی میشن. احتمالن خیلی از شما این سردرد سینوزیتی رو تجربه کردین. ناحیه سر و صورت ما پر از عروق خونیه. خب مغزم نیاز داره که مواد غذایی بشه برسه و خیلی مهم نقشش. وقتی یه اتفاقی توی ناحیه سر و گردن می‌افته، می‌تونه حالا یه عفونت ویروسی باشه، یه عفونت باکتریایی باشه، یه سیگنالی به کلی این نواحی میره و درخواست کمک می‌کنه. در واقع اینجا سیستم درخواست کمک یه مقدار با اون سیستم سوزن رفتن توی دست فرق داره. یه پاسخ التهابی پخش میشه و همین پاسخ التهابی می‌تونه گیرنده‌های درد رو هم تحریک کنه که به دنبالش اون سردردهای سینوزیتی تجربه میشه، سردرد سینوزیتی می‌گیره. اون فرق مثلاً اون افرادی که سابقه سینوزیت دارن کووید می‌گیرن، کرونا می‌گیرن یا آنفولانزا می‌گیرن و بعد از ورود این ویروس آنفولانزا یا کرونا تو بدنشون میگن وای سردرد سینوزیتی شروع شد. درواقع علتش همینه.

خب، دوباره یه جمع‌بندی کوتاه کنیم با هم. تا الان سردردها با منشأ عضلانی، نورال، مننژیال و التهابی رو با هم بررسی کردیم. خیلی مهمه که شما بدونید سردردی رو که تجربه می‌کنید منشأش از کجاست چون وقتی این رو بلد باشید اون وقت می‌تونید درمان مناسب رو انتخاب کنید. حالا جالبه که بدونید بعضی وقت‌ها این سردردها با هم اتفاق می‌افتند، یعنی فرد می‌تونه همزمان چند مدل سردرد رو با هم تجربه کنه. اینجا می‌خوام بهتون بگم که هر دردی که ما توی بدنمون حس می‌کنیم منشأ نورال یا عصبی داره، یعنی ما به هر دلیلی درد رو حس کنیم. می‌خواد بودن دستمون باشه، زمین خوردن باشه یا سردرد باشه، این درد منشأ نورال یا عصبی داره. در واقع نورون‌ها هستن که پیام درد رو مخابره ‌کنن و در واقع سیستم عصبی و نورون‌ها سیگنال درد رو رسوندن. وقتی این سیگنال رو رسوندن این پیام رو به صورت درد ما حس می‌کنیم.

خب اینجا می‌خوام بهتون بگم که برای هر نوع سردردی یک درمان خاص وجود داره. بعضی وقت‌ها توی سردردها چند تا از این علت‌هایی که گفتیم باعث ایجاد سردرد می‌شن. خیلی وقت‌ها تو سردردهای تنشی دور تا دور سر درد می‌گیره. در سردردهای کلاستر یا خوشه‌ای داخل چشم درد می‌گیره. پس شما این علائم و نشونه‌ها رو می‌تونید یه دور دیگه از اول گوش بدین تا بیشتر متوجه بشین که سردردی که تجربه می‌کنید چه مدلیه و بدونید که دقیقاً کدوم بافت از گردن، صورت، عضلاتتون و سرتون درگیر شده. این قسمتی که الان می‌خوام براتون توضیح بدم ممکنه به نظرتون یه ذره تخصصی بیاد، اما خیلی ساده توضیحش می‌دم که با نورون‌ها آشنا بشین چون جلوترما باهاشون کار داریم. بنابراین این قسمت رو رد نکنید، گوش بدین. من سعی می‌کنم خیلی ساده توضیحش بدم. ما سه مدل نورون یا سلول عصبی داریم: موتور نورونز یا نورون‌های حرکتی، سنسوری نورونز یا نورون‌های حسی و ماجولیتری نورونز. در واقع ماجولیتری نورونز کار تنظیم در واقع اجاست کردن بین موتور و سنسوری رو انجام می‌دن، حسی و حرکتی رو انجام می‌دن. الان مستون توضیح می‌دم که نقش اینا چیه. نورون‌های موتور یا حرکتی انقباض عضلات ما رو کنترل می‌کنن، انقباض عضلانی رو. مثلاً بعضی‌هاشون برای راه رفتنند، بعضی‌هاشون برای حرکت انگشتا هستن، بعضی‌هاشون تپیدن قلب ما رو کنترل می‌کنن. در واقع هر اکت هر عملی که توی بدن ما انجام می‌شه این نورون‌های موتور یا حرکتی دارن انجام می‌دن و این نورون‌ها باید مطمئن شن که انقباض عضلات داره درست انجام می‌شه، داره حرکت اندام‌های بدن درست انجام می‌شه، قلبمون داره درست می‌تپه و بسیار نقششون حیاتی و مهمه. یه دسته دیگه از نورون‌ها که ما بهشون می‌گیم سنسوریT نورون‌های حسی هستند. اینا هم مثل نورون‌های حرکتی نوروترنسمیتر آزاد می‌کنن، پیام‌های شیمیایی آزاد می‌کنن و سیگنال الکتریکی می‌فرستن اما کار اصلیشون اینه که به تمام اتفاقات بیرون و داخل بدن نظارت داشته بشه، اون‌ها رو سنس کنن. بعضی‌هاشون درد رو سنس می‌کنن، بعضی‌هاشون لمس عمیقی رو سنس می‌کنن، بعضی‌هاشون لمس سطحی رو سنس می‌کنن و اینا داخل اعضای بدن هم قرار دارند. مثلاً اگر فشار داخل جمجمه بالا بره، سریع این نورون‌های حسی اون فشار رو سنس می‌کنن. مثلاً اگه داخل دستگاه گوارش‌مون یا داخل معده‌مون یه اتفاقی بیفته، این نورون‌های حسی سریع اون رو سنس می‌کنن. یه نورون سومی هم داشتیم که بهش گفتیم اسمش ماجولیتریه. این نورون‌های ماجولیتری میان کار نورون‌های حسی و حرکتی رو تنظیم می‌کنن، ادجاست می‌کنن. یه پل ارتباطی بین این دو تا نورون‌ها هستن. مثلاً فکر کنین که یکی میاد محکم با دست می‌زنه به شونه شما. شما در واقع این ارتباط بین لمس شدن و حرکت برگشتن سرتون به سمت اون فرد رو، این نورون‌های ماجولیتری میان تنظیم می‌کنن. امیدوارم که یه جوری توضیح داده باشه هم که شما متوجه شده باشین. در واقع این کار این نورون‌های ماجولیتری اینه که وقتی نورون‌های حسی تحریک شدند، نورون‌های حرکتی چه عکس العملی از خودشون نشون بدن. شاید به نظرتون سخت بیاد این بحث اما خیلی بحث مهمیه، کلا بحث نورون‌ها تو سردرد خیلی مهمه، به‌خاطر اینکه مسئول اصلی هستن جزو متهمین اصلی هستن این نورون‌ها. خب الان براتون توضیح می‌دم که چرا نقش نورون‌ها خیلی توی انواع سردردها مهمه. مثلاً شما همون سردرد تنشی یا تنشن هدیک رو در نظر بگیرید. یه سردرد بسیار شایع، مثل یه هدبند دور تا دور سر درد می‌گیره و خب علت‌های خیلی مختلفی هم می‌تونه این نوع سردرد داشته باشه. یعنی مثلاً به‌خاطر کم‌خوابی ایجاد شه، به‌خاطر مصرف زیاد کافئین ایجاد شه، جلوتر در موردش حتماً صحبت می‌کنم. استرس می‌تونه این سردردهای تنشی رو ایجاد کنه، عفونت‌های ویروسی و باکتریایی می‌تونن ایجادش کنن، کار سخت، زیاد فکر کردن، هر چیزی که تو زندگی امروزی براتون استرس و اضطراب ایجاد کنه می‌تونه این سردردهای تنشی رو هم ایجاد کنه. این نوع سردردها اغلب با درد فک هم همراه هستن و سفتی فک و گردن و یک انقباض توی عضلات سر و گردن رو حس می‌کنیم توی این سردرد تنشی. خب الان ما می‌دونیم که توی این نوع سردرد عضلات ما بیش از حد منقبض شدن و ما می‌خوایم عضلات رو ریلکس‌تر کنیم که این سردردمون خوب شه. در واقع ما می‌خوایم یک کاری کنیم که نورون‌های سنسوری یا حسی کمتر سنس کنن یا بیاییم نورون‌های ماجولیتوری رو جوری تغییر بدیم که اون ارتباط بین نورون‌های حسی و حرکتی رو کمتر تنظیم کنه، کمش کنه که ما درد رو کمتر حس کنیم. در واقع ما الان می‌خوایم اینجا ارتباط بین نورون‌های سنسوری و موتور، در واقع نورون‌های حسی و حرکتی رو قطع کنیم. چرا؟ که عضلات ما یکم ریلکس‌تر شن که از شر اون سردرد راحت بشیم. در واقع ما می‌تونیم با یک سری از کارها این ارتباط رو قطع کنیم. این رو بعداً دوباره گوش بدین متوجه می‌شین که هدف ما چیه؟

خب بریم سراغ بحث جذاب انواع سردرد و درمانشون. می‌دونم که منتظرین که من راجع ‌به درمان زودتر صحبت کنم. خب بیاین دوباره راجع‌به تنشن هدیک یکم با هم صحبت کنیم. این سردردهای تنشی معمولاً، دقت کنین معمولاً همیشه نه، معمولاً از قسمت هیبند یا پیشونی شروع می‌شن. ممکنه گردن و فک و عضلاتش هم درگیر کنن، حتی ممکنه عضلات پشتمون رو هم درگیر کنن. یعنی وقتی ما سردرد داریم حس کنیم که درد توی پشتمون هم حس میشه، اپر بک. و عفونت‌های ویروسی و باکتریایی هم می‌تونن این سردرد تنشی رو ایجاد کنن. استرس و کم‌خوابی و بی‌خوابی هم می‌تونن سردردهای تنشی رو ایجاد کنن. گفتم بهتون این سردردهای تنشی از هدبند شروع می‌شه، می‌ره عضلات رو هم معمولاً درگیر می‌کنه. معمولاً خود عضلات صورت رو درگیر نمی‌کنه. گردن رو درگیر می‌کنه، پشت رو درگیر می‌کنه و می‌تونه حتی توی یه نقطه این سردرد متمرکز بشه و یه جای خاص بیشتر حسش کنیم. و گفتم دیگه درد عضلات گردن رو هم حس می‌کنیم. حالا ممکنه شما الان به من بگین چقدر قصه داری تعریف می‌کنی؟ آقا ما سردرد داشته باشیم، می‌ریم مسکن می‌خوریم دیگه؟ خب نه، هر دارویی عوارض خودش رو داره. اصلاً خیلی از این مسکن‌ها می‌تونن اثر سداتیو داشته باشن. یعنی فرد رو شل و ول کنن که اصلاً نتونه کارای روزانه‌ش رو انجام بده. خیلی‌شون اثرای ادیکتیو ممکنه داشته باشن. یعنی اعتیادآور باشن. خیلی از آدم‌ها هستن که روز ندارن و همش مسکن می‌خورن، همش دارو می‌خورن. و خیلی وقت‌ها ما وقتی مسکن رو می‌خوریم دیگه به اون دوز جواب نمی‌دیم و هی باید دوزش رو بیشتر کنیم که سردردامون خوب بشه.

اینم نکته خیلی مهمیه. می‌خوام امروز بهتون راه‌هایی رو یاد بدم که بدون خوردن مسکن براحتی بتونید سردرداتون رو درمان کنید. در واقع اون راه قطع کردن نورون‌های حسی و حرکتی رو هم اینجا با هم یاد می‌گیریم.

خب یه کوچولو در مورد سردرد تنشی یا تنشن هدیک حرف زدیم، بریم سراغ بزرگترین شکایت آدم‌ها تو زمینه سردرد. بله میگرن. معمولاً میگرن با حمله‌های مکرر سردرد تعریف میشه و خیلی خیلی مشکل شایعی توی جامعه امروزیه. میگرن واقعاً ناتوان‌کننده است. واقعاً آزاردهنده است و زندگی آدم‌ها رو فلج می‌کنه. توی عدد و رقم شیوع میگرن هنوز یه بحث‌هایی وجود داره. ولی چیزی که ما مطمئنن می‌دونیم اینه که خانم‌ها حداقل 3 برابر آقایون درگیر میگرن هستن و شاید براتون جالب باشه که بدونید این اصلاً ربطی به اون داستان میگرن با منشأ هورمونی توی خانما نداره.

من جلوتر در مورد سردرد هورمونی توی خانما باهاتون صحبت می‌کنم. اما میگرن بدون منشأ هورمونی در واقع 3 برابر توی خانما بیشتر از آقایونه که علتش واقعاً هنوز مشخص نیست. میلیون‌ها آدم شاید حتی بتونم بگم میلیاردها آدم توی دنیا از میگرن رنج می‌برن. و شاید یه چیزی که براتون خیلی جالب باشه اینجا می‌خوام بهتون بگم اینه که بارداری اثر حفاظتی روی میگرن داشته. یعنی چی؟ یعنی خانمی که همیشه از حمله‌های میگرن به‌صورت مکرر رنج می‌برده وقتی باردار شده در طول بارداری و اغلب حتی بعد از زایمان حمله‌های میگرنش کمتر شده و این خیلی جالبه و هنوز هم نتونستن علتش رو بفهمن. میگرن به‌شدت ناتوان‌کننده است. بعضی‌ها حتی میگن هفته‌ای یک‌بار حمله‌های میگرن رو تجربه می‌کنند، بعضی‌ها کمتر، مثلاً حدود ماهی یک‌بار میگرن رو تجربه می‌کنند اما این حمله‌ها تکرارشونده است و باعث میشه واقعاً زندگی آدم‌ها فلج بشه و مختل بشه. یه چیزی ما توی میگرن داریم به اسم اورا که حالا من بعداً کامل براتون توضیحش میدم ولی یه تجربه‌ایه که افراد میگن وای میگرنم داره میاد، دوباره باز داره میاد، سردرد هم داره شروع میشه. تجربه چیزی در شرف وقوعه، تجربه چیزی که افراد حس می‌کنند سردرد داره اتفاق میفته. این با دژاوو و اینا کاملاً فرق می‌کنه. یه حسیه که پیش‌بینی‌کننده‌ی اومدن اون سردرد است و می‌دونند که وقتی اورا میاد قراره به‌دنبال سردرد میگرنی رو تجربه کنند و اورا یکی از خصوصیات بارز سردرد میگرنیه. در واقع افراد حسش می‌کنند قبل از اینکه اون سردرد شروع بشه. خب میگرن از سیستم اعصاب شروع میشه، از نورون‌ها و مغز و نخاع. معمولاً توی افراد اورای بینایی از همه بیشتره. ما انواع اوراها رو داریم: اورای بینایی، اورای بویایی یا حتی اورای لامسه. مثلاً افراد میگن که قبل از اینکه سردرد شروع بشه چشم یه برقی می‌زنه، یه نقطه نورانی تو چشم می‌بینم، یه نقطه سیاه تو چشم می‌بینم یا یه بوی خاصی رو حس می‌کنم، یه بوی سوختگی حس می‌کنم یا مثلاً تو دست و پام گزگز خاصی رو حس می‌کنم، یه بی‌حسی حس می‌کنم و به‌دنبالش سردرد بعدش شروع میشه. یه اتفاق دیگه که توی میگرن می‌افته، گشاد شدن عروق، همون وازودایلیشن که قبلاً براتون توضیح دادم. گشاد شدن شریان‌ها و مویرگ‌ها از علائم شایع میگرنه. همین داستان وازودایلیشن باعث میشه که ما درمان‌های بسیار مناسبی برای میگرن داشته باشیم. و یکی دیگه از خصوصیات میگرن فوتوفوبیاست. فوتوفوبیا چیه؟ احتمالاً خیلی از شما می‌دونین فوتوفوبیا چیه. نور حراسی. به‌خصوص اگر شما دچار کم‌خوابی باشین با نور حراسی بیشتر آشنایی دارین. اگه کم‌خوابی داشته باشین و از خونه برید بیرون، اون نوری که می‌زنه تو چشم شما خیلی خیلی روشن‌تر از چیز واقعی‌ای که هست به نظرتون میاد و آزارتون میده، اذیتتون می‌کنه. درواقع حس می‌کنید وای بدون عینک افتابی نمی‌تونم از خونه برم بیرون. اگر شب خوب خوابیده باشید، اون نور رو اینجوری حس نمی‌کنید. دلیلش چیه؟ دلیلش اینه که ما در طول خواب کلی مکانیسم‌های ریست شدن داریم تو مغزمون. من قبلاً در مورد این صحبت کردم. یک سری اتفاقات توی خواب تو مغز ما می‌افته که مواد سمی و مواد زائد رو توی مغز ما شستشو میده که بهش می‌گن سیستم گلیمفاتیک. یه جور لنفاتیک که توی بدن داریم، توی مغز گلیمفاتیک داریم. در واقع خواب باعث میشه که سیستم نورانی ما و چشم‌های ما ریست بشن و مواد زائد از مغزمون پاک بشه. در واقع خوابیدن شب این حساسیت به نور رو کم می‌کنه، کاهش میده. اگر کم‌خوابیده باشید یا یه عفونت ویروسی یا باکتریایی گرفته باشید، مثل کرونا و آنفولانزا، ممکنه این حساسیت به نور رو تجربه کنید. دقیقاً بیماران خودم وقتی کرونا می‌گرفتن تو اوج دوران کرونا می‌گفتن ما فوتوفوبیا پیدا کردیم، حساسیت به نور پیدا کردیم. این فوتوفوبیا توی میگرن خیلی خیلی شایعه، یعنی خیلی از آدم‌هایی که میگرن رو تجربه می‌کنن از فوتوفوبیا شکایت دارن و گاهی نشانه شروع شدن میگرنشون هم همین فوتوفوبیاست. در واقع وقتی می‌بینن حساسیت به نور پیدا کردن میگن میگرن هم داره میاد، باز حمله‌های میگرن هم داره شروع میشه. دو تا چیز هست که من می‌خوام شما این دوتا رو خوب بلد باشین. چرا؟ چون تو مسیر درمان خیلی بهتون کمک می‌کنه. یکیش همین وازودایلیشنیه که توی میگرن ایجاد میشه، گشاد شدن عروق. چرا؟ چون ما باید تو درمان میگرن دنبال راه‌هایی باشیم که عروق رو تنگ کنیم. یکی دیگه هم همین فوتوفوبیا یا نور حراسی هستش. نه به‌خاطر اینکه این فوتوفوبیا یکی از نشانه‌های شروع شدن میگرنه، بلکه شاید وقتی ما بتونیم حساسیت به نور رو کم کنیم بتونیم کاری کنیم که حمله‌های میگرن هم کم شه. در واقع وقتی ما فوتوفوبیا رو کم کنیم سردرد میگرنی رو کم کردیم، حمله‌های میگرنی رو کم کردیم. باز می‌خوام اینجا تأکید کنم، مهمه که ما بدونیم الان داریم چه نوع سردردی رو تجربه می‌کنیم که بتونیم درمان مناسبش رو پیدا کنیم.

خب، ما می‌بینیم که مردم میگن که ما سردرد داریم. بریم یه آسپیرین بخوریم که سردردمون خوب شه. آسپیرین چی کار می‌کنه؟ آسپیرین ضد التهابه و روی سیستم وازودایلیشن و وازوکانستریکشن ما، سیستم گشاد کنندگی عروغقو تنگ کنندگی عروق اثر داره. چی کار می‌کنه؟ عروق رو گشاد می‌کنه و اجازه میده جریان خون بیشتر شه. شما الان تصور کنید که میگرن دارین، سردرد میگرنی دارین و به خودی خود الان توی میگرن عروقتون گشاد شده. میاین آسپیرینم می‌خورین، چی میشه؟ خود اون گشاد شدن بیشتر عروق و فعال شدن نورون‌های سنسوری توی مغز باعث میشه که سردرد شدیدتری رو توی میگرن تجربه کنید. در واقع خوردن آسپیرین یا هر چیزی شبیهش توی میگرن می‌تونه بدترین انتخاب برای درمان میگرن باشه و می‌تونه میگرن شما رو خیلی شدیدتر و بدتر کنه. پس ما باید بدونیم که هر سردردی درمان مخصوص خودش رو داره. چرا؟ چون هر سردردی علت ایجاد شدنش با یه سردرد دیگه فرق داره. پس بدونید اینو، بدترین انتخاب برای میگرن خوردن آسپیرین یا هر چیزی شبیه آسپیرینه.

خب، یک کار دیگه‌ای که آدم‌ها خیلی تو درمان سردرداشون سر خود انجام می‌دن، خوردن قهوه و چایه. حالا جالبه بدونید که قهوه هم می‌تونه اثر گشادکنندگی عروق داشته باشه، هم اثر تنگ‌کنندگی عروق. بستگی داره که چه زمانی استفاده شه.

بعد قهوه می‌تونه به تسکین بعضی از سردردها کمک کنه. اما باز می‌خوام اینجا بگم بستگی داره که شما چه نوع سردردی رو داشته باشین. چون تو بعضی از سردردها نوشیدن قهوه و چای باعث بدتر شدن سردرد میشه چیزی که احتمالاً خیلی‌ها نمی‌دونن. مثلاً اگه اول شروع سردرد میگرنی شما قهوه بخورین، می‌تونه کمک‌کننده باشه. همون ابتداش یا اول شروع سردرد تنشی می‌تونه کمک‌کننده باشه. ولی اگه بعدش بخورین ممکنه سردردتون رو تشدید کنه.

خب، سردرد بعدی که می‌خوایم در موردش صحبت کنیم سردرد کلاستر یا همون خوشه‌ایه که اول این اپیزود بهتون گفتم که منشأ نورال یا عصبی داره. از اعماق سر و صورت و چشم شروع میشه و می‌تونه یک‌طرفه یا دوطرفه باشه می‌تونه از پشت کاسه چشم شروع شه و بعد بره به بینی و سینوس‌ها برسه و حتی ممکنه ما درد تو قسمت دهانمون رو هم حس کنیم. چرا این سردرد کلاستر یا خوشه‌ای باعث می‌شه ما درد توی بینی و دهان حس کنیم؟ علتش همون عصب سه‌شاخه یا تریجمیناله. این عصب سه‌شاخه به سه تا ناحیه ما عصب‌دهی می‌کنه: چشم، بینی و لب بالایی ما. اینو که یاد بگیریم، سردرد خوشه‌ای براتون قابل درک‌تر می‌شه. شاید در مورد ویروس تبخال، تبخالی که روی لب می‌زنه، یکم اطلاعات داشته باشین. تبخال تناسلی رو نمی‌گم‌ها! دارم راجع به HSV-1 یا تبخالی که روی لب ایجاد می‌شه صحبت می‌کنم. دقیقاً داستانش اینه که این HSV-1 روی عصب تریجمینال ما زندگی می‌کنه، اونجا خونه داره و این تبخال دهانی توی خیلی از آدم‌ها دیده می‌شه و خیلی شایعه. این اونجا زندگی می‌کنه و ممکنه یه‌دفعه فعال شه. اینو اینجا بهتون گفتم که یادتون باشه که این عصب تریجمینال همون عصبیه که توی سردردهای خوشه‌ای یا کلاستر فعال می‌شه و ملتهب می‌شه. این سردرد بسیار آزاردهنده است. از عمق شروع می‌شه و بسیار دردناکه. این سردردهای خوشه‌ای ممکنه نیم ساعت تا حتی سه ساعت طول بکشه و حتی بعضی از آدم‌ها ممکنه توی خواب دچار این سردردها بشن. حالا اینجا نکته‌ای که می‌خوام بهتون بگم و لازمه بدونید اینه که این سردردها توی آقایون بیشتر از خانم‌ها دیده می‌شه، حتی پنج برابر بیشتر. توی این سردردها ممکنه که پلک چشم افتادگی پیدا کنه به‌خاطر این‌که دقیقاً عصب تریجمینال درگیره که به چشم هم عصب‌دهی می‌کنه. ممکنه مردمک چشم کوچیک شه، آبریزش بینی پیدا شه، اشک‌ریزش از چشم پیدا بشه. همه اینا مشکلات نورال یا عصبی هستن. چرا اینا رو می‌گم؟ چون اگر شما آدمی هستین که این سردرد رو تجربه می‌کنین، خوردن قرص‌های ضد التهاب و گشادکننده عروق ممکنه یه اثر غیرمستقیمی روی این سردردها داشته باشه، اما واقعاً برای درمان سردرد شما جواب نمی‌ده، چون سردرد خوشه‌ای یا کلاستر یک مشکل نورال هستش و داروهای ضد التهاب و گشادکننده عروق برای این نوع سردرد درمان نیستن و از ایجاد این نوع سردرد جلوگیری نمی‌کنند.

سردرد بعدی که خیلی شایعه توی خانم‌ها، سردرد   هستش. این سردرد هورمونی و کلاً هورمون یک واژه خیلی کلیه. ما چون توی بدنمون انواع و اقسام هورمون‌ها رو داریم: هورمون تیروئید داریم، استروژن داریم، پروژسترون داریم، تستوسترون داریم، هورمون رشد داریم و خب هرکدوم از این هورمون‌ها کلی فعالیت و وظیفه رو توی بدن ما انجام می‌دهند. اما اینجا منظور از سردرد هورمونی، سردردیه که استروژن و پروژسترون توشون نقش دارن. یعنی چی؟ یعنی کمبود استروژن و کمبود پروژسترون. در واقع پایین بودن سطح استروژن و پروژسترون باعث ایجاد سردرد می‌شه. یعنی سردرد هورمونی وقتی ایجاد می‌شه که سطح استروژن و پروژسترون در کم‌ترین میزان خودش باشه. در واقع توی چرخه قاعدگی خانم‌ها ما کِی کم‌ترین میزان استروژن و پروژسترون رو داریم؟ توی اون چرخه 28 روزه. در واقع روزهای اول اون چرخه قاعدگی 4 تا 5 روز اول اون چرخه ما کم‌ترین میزان استروژن و پروژسترون رو داریم. در واقع خانم‌ها اولین روز پریودشون تا روز 4-5 پریودشون و حتی بعضی وقتا توی پی‌ام‌اس‌شون هم سردرد رو گزارش می‌کنند که این همون سردرد هورمونیه. چرا؟ چون استروژن و پروژسترون در سطح خیلی خیلی پایینی هستند، خانم‌ها روزهای اول پریود مستعد اینن که سردرد هورمونی رو تجربه کنند.

حالا یه باور غلط بین عموم مردم وجود داره که می‌گن سردرد هورمونی به خاطر بالا بودن سطح استروژن است. دقیقاً برعکسه. علتش پایین بودن سطح استروژن و پروژسترون هستش. خب یعنی چی؟ چی می‌شه که وقتی سطح استروژن پایین می‌آد سردرد می‌گیریم؟ استروژن یک اثر خیلی قوی روی سیستم وازودایلیشن و وازوکانستریکشن داره. سیستم گشاد شدن عروق و تنگ شدن عروق.

همون‌جور که پروژسترون هم روی این سیستم اثر خیلی مهمی داره. در واقع این سردردها توی خانم‌ها خیلی شایع هستن به‌خاطر اینکه سطح این دوتا هورمون روزهای اول قاعدگی پایینه و وقتی پایینه باعث ایجاد سردرد می‌شه. یه سردرد دیگه که اونم خیلی شایعه، سردرد به‌دنبال ایجاد ضربه به سره که بهش می‌گن هدهیت. خیلی وقت‌ها افراد روزها و هفته‌ها بعد از اون ضربه به سر دچار سردرد می‌شن. توی فوتبال خیلی دیده می‌شه. توی فوتبالیستا خیلی دیده می‌شه که توپ به سرشون ضربه می‌زنه و روزها و هفته‌ها و ماه‌ها بعد از اون ضربه با سردردهای شدید به متخصص مراجعه می‌کنن.

توی تصادف با موتور و تصادف با دوچرخه‌م خیلی دیده می‌شه این سردردها و شاید براتون جالب باشه که بدونید خیلی وقت‌ها آدم‌ها به‌دنبال ایجاد این ضربه، دچار تغییرات توی خلق و مود می‌شن. حس‌های افسردگی به سراغشون می‌آد و خیلی وقت‌ها هم سردرد رو تجربه می‌کنن. حس پری توی مغز، حس این‌که مغزشون دچار آماس شده، مغزشون باد کرده و همه اینا به‌دنبال اون ضربه اتفاق می‌افته. در واقع اگر ما روان‌پزشک هستیم و فرد از افسردگی و تغییرات مود و خلقش داره با ما صحبت می‌کنه، حتماً باید توی شرح حالمون بپرسیم که آیا توی چند ماه اخیر سابقه ضربه به سر رو داشته یا نه. شاید چیزی که کمتر بهش داره توجه می‌شه، باید بدونیم که خواب شب کافی و منظم برای تمام جنبه‌های زندگی ما لازمه. برای سلامت جسممون، سلامت روحمون واجبه و مطالعات نشون داده که تعداد و دفعات شدت این نوع سردردها با خواب مناسب و خواب با کیفیت توی شب کاهش پیدا می‌کنه و نور خورشید رو توی روز دیدن یعنی درواقع دیدن نور روز و دیدن نور غروب هم باعث می‌شه که این سردردهای به‌دنبال ضربه کمتر گزارش بشن.

خیلی جالبه وقتی اومدن بررسی کردن، دیدن که دیدن نور روز و نور غروب باعث شده که سردردهای به‌دنبال ضربه توی افراد کمتر گزارش بشن. خواب کافی رو هم که بهتون گفتم. البته می‌خوام اینجا بهتون بگم که خواب کافی و دیدن نور روز و نور غروب توی کم شدن همه سردردها مؤثرن به‌خاطر اینکه کیفیت زندگی ما رو هم بالا می‌برن، به‌خاطر اینکه عضلاتمون رو هم ریلکس می‌کنن، به‌خاطر اینکه نورون‌هامون هم استراحت می‌کنن. اما توی این سردردهایی به‌دنبال ضربه، تخصصی و اختصاصی، مطالعات اومدن این رو بررسی کردن.

خب، فکر کنم به جذاب‌ترین قسمت پادکست رسیدیم: درمان. چیزی که شما احتمالاً از اول پادکست منتظرش بودین. چی کار کنیم که سردردامون درمان بشه؟ اول یکم در مورد کارهایی که به کیفیت بهتر شدن زندگیمون منجر می‌شن صحبت می‌کنم، بعد می‌رسیم به راه‌های درمان. دیدن نور روز و اجتناب از قرار گرفتن در نور توی شب باعث می‌شه که کل سیستم بدن ما آروم بشه، کل سیستم بدن ما ریلکس بشه. در واقع این دیدن نور توی روز، دیدن نور توی غروب و ندیدن نور توی شب، همون نور آبی که کلی در موردش صحبت کردم که نباید به چشممون بخوره، باعث می‌شه که سیستم التهابی بدن ما فروکش کنه، باعث می‌شه که اون مسیرهای عصبی یا نورال که در موردش حرف زدیم ریلکس بشن، باعث می‌شه که اون مسیر مغز و دستگاه گوارشمون حتی ریلکس بشه. ما یه مسیری توی بدن داریم، یه مهوری توی بدن داریم به اسم گات-برین اکسیس. مغز مدام داره با دستگاه گوارش حرف می‌زنه و به تمام قسمت‌های بدنمون پیام می‌فرسته. خواب مناسب، تغذیه مناسب، نور کافی، ورزش، همه اینا روی کم شدن سردردها و انجام ندادنشون روی ایجاد سردردها اثر داره. حتی روابط اجتماعی خوب و مناسب توی درمان سردردهای شما مؤثره. این چیزهایی که گفتم یه بیس لاینه، یه اصول پایه برای سلامت مائه که همه‌شون توی سردردامون هم مؤثره. ما برای این چیزهایی که الان براتون توضیح دادم هیچ جایگزینی نداریم، هیچ جایگزینی. و اینجا باید در مورد نوشیدن آب کافی هم باهاتون صحبت کنم. به‌خاطر اینکه خیلی وقت‌ها این دیهایدریت بودن، دهیدره بودن ماست که باعث ایجاد سردرد می‌شه. پس حواستون باشه که تو طول روز آب کافی بنوشید و اگر فعالیت بدنی دارین، ورزش می‌کنین طبق فرمول گالپین که قبلاً باهاتون صحبت کردم، شما به نوشیدن آب بیشتری نیاز دارین. در واقع ما هیچ جایگزین دارویی برای خواب کافی، نور روز و نور غروب، غذای مناسب، آب کافی و ورزش نداریم. هیچ قرصی نیست که بگیم بشه به‌جای ورزش کردنم اینو بخورم، بشه به‌جای خواب کافی شبم اینا واجب‌ترین و اصول پایه‌ای هستن تو زندگی که کمک می‌کنن سردرد ما درمان بشه. پس اگر شما هر مدلی از این سردردهایی که از اول پادکست تا الان صحبت کردم رو دارین، اصول اولیه اینه که کیفیت زندگیتونو با این چیزهای ساده‌ای که گفتم یکم بالا ببرین. خب، چه درمان‌های جدیدی برای سردرد وجود داره؟ می‌خوام یه داستان خیلی جالب، در واقع یک مقاله خیلی جالب رو براتون در موردش صحبت کنم که اون نوع سردردیه که در سر ضربه یا تروما ایجاد شده. یه دیتای خیلی جالب می‌خواد به ما بده. این مقاله البته این هم می‌خوام بهتون بگم که این درمان توی سردردهای دیگه هم بسیار مؤثر بوده و شدت و تکرار سردردها رو کم کرده. این ماده شگفت‌انگیز چیه؟ کراتین. شما احتمالاً کراتین رو می‌شناسین، مکملیه که ورزشکارا خیلی ازش استفاده می‌کنن. چرا کراتین رو می‌خورن؟ که عضلاتشون بزرگ بشه. ما یه‌سری مطالعات و دیتا داریم که اثر درمانی کراتین رو روی سردرد بررسی کردن و نتایج شگفت‌انگیزی رو پیدا کردن. واقعاً این مطالعات خیلی جالبه. این مقاله که حالا می‌خوام بهتون در موردش صحبت کنم، یه مطالعه بسیار معتبر انسانی‌یه اما حجم مطالعه کوچیک بوده. اومدن به گروه مورد مطالعه مقدار مشخصی از کراتین رو توی آب یا هر ماده دیگه‌ای دادن و به‌طرز چشمگیری دیدن سردردهای این آدم‌ها کمتر شده. اینا سردردهایی به‌دنبال ضربه رو تجربه می‌کردن. کراتین می‌تونه توی عضلات ذخیره بشه، اما کراتین به‌خصوص فرم فسفوریلیتد شده کراتین، یک منبع سوخت آماده برای مغزه. در واقع می‌تونه بره توی بافت مغز ذخیره بشه این کراتین در واقع قسمت فوربرین، جایی که برای شناخت ما خیلی مهمه، برای برنامه‌ریزی ما خیلی مهمه، برای عملکرد مغز و بدن ما مهمه، برای فهمیدن مسائل ما مهمه. در واقع نقش خیلی مهمی توی شناخت داره. این خیلی نکته جالب و مهمیه. حتی روی برنامه‌ریزی‌های ما هم مهمه، روی فوکوس و تمرکز ما هم مهمه. دقیقاً کارهایی که توی افرادی که سابقه ضربه به سر رو دارن مختل می‌شه، مشکل پیدا می‌کنن. در واقع آدم‌هایی که به سرشون ضربه می‌خوره و میان از سردردها شاکی‌ان، به‌دنبال ضربه، مشکلات شناختی پیدا می‌کنن، مشکلات تمرکز پیدا می‌کنن، مشکلات تصمیم‌گیری پیدا می‌کنن. و جالبه که بدونین کراتین تونسته هم سردرداشون رو بهبود ببخشه، هم مشکلات شناختی‌شون رو بهبود ببخشه. خیلی جالبه این مطالعه. یه چیزی می‌خوام اینجا بهتون بگم. دوزی که توی این مطالعه استفاده کردن، خیلی بیشتر از اون چیزیه که به‌صورت نرمال ورزشکارها هر روز استفاده می‌کنن. چهار دهم گرم پر کیلوگرم بوده. یعنی به‌ازای هر یک کیلوگرم وزن بدن یه آدم، چهار دهم گرم بهش اومدن کراتین دادن. مثلاً دارم بهتون می‌گم که چهل گرم در روز اون فرد کراتین دریافت کرده. ورزشکارها معمولاً بین پنج تا ده گرم کراتین تو روز می‌خورن. این مطالعه شش ماه طول کشید و کراتین رفت توی مغز و عضلات این آدم‌ها نشست. چیزی که این مطالعه نشون داد و خیلی قابل توجه و خیلی هیجان‌انگیز بود، چی بود؟ این بود که تکرار سردردها و تعداد دفعات سردردها توی افرادی که هر روز کراتین مصرف کردن، بسیار بسیار کاهش پیدا کرد نسبت به گروه کنترل. در واقع نتایج شگفت‌انگیز بود. اما می‌خوام بهتون بگم که اگر شما سردرد به‌دنبال ضربه به سر رو تجربه می‌کنید، الان نیست سر خود این دوز بالای کراتین رو مصرف کنین. حتماً با پزشک متخصصتون مشورت کنین و حتماً پزشکتون دوز مناسب رو برای شخص شما تجویز کنه. می‌دونم که کراتین یه مکملیه که اصلاً بدون نسخه فروش می‌ره، فروخته می‌شه. اما اگر شما این سردرد رو تجربه می‌کنید، حتماً با نظر متخصص مغز و اعصابتون کراتین رو شروع به مصرف کنین.

اون آدم‌هایی که بعد از ضربه به سر، سرگیجه یا دیزینس رو تجربه می‌کردن هم بعد از خوردن کراتین سرگیجه‌شون بهتر شد و بهبود رو گزارش کردن. یه سری از افراد هم خستگی‌های زیاد رو بعد از ضربه به سر گزارش می‌کردن که اونا هم بعد از خوردن کراتین گفتن خستگی‌هاشون کمتر شد. این با اون سندروم خستگی مزمن هم فرق می‌کنه، خستگی‌ای که به‌دنبال ضربه به سر گزارش میشه. خستگی‌های روحی و جسمی که افراد بعد ازهد تروما و همون ضربه به سر گزارش می‌کنن. در واقع، توی این مطالعه، بعد از مصرف کراتین به مدت شش ماه، سردرد، سرگیجه و خستگی کمتر شد و توانایی تصمیم‌گیری، توانایی شناختی و تمرکز بالاتر رفت. اینجا می‌خوام بهتون بگم که مطالعه، مطالعه کوچیکی بوده، احتمالاً اثر کراتین اثر شگفت‌انگیزی روی این افراد بوده اما باز نیازه که بررسی‌های بیشتر و مطالعات بیشتر انجام شه.

 می‌دونید که وقتی یه مطالعه انجام شد و نتایج بسیار عالی داره، میان سال‌های بعدش مطالعات مشابه اون رو هم انجام میدن که ببینن نتایج با نتایج قبلی یکسان هست یا نه. و اگرم شما، قراره که کراتین رو مصرف کنین، باز می‌گم با متخصصتون مشورت کنین. اما کراتین، کلاً مصرف روزانه‌ش با اون دوز پایینی که ورزشکارها تو روز استفاده می‌کنن، سیف و بی‌خطره اما ممکنه برای بعضی از آدم‌ها منع مصرف داشته باشه.

هر مکملی رو می‌خواین استفاده کنین، حتماً با پزشکتون مشورت کنین. چون معمولاً آدم‌ها ممکنه داروهای دیگه هم مصرف کنن که با این مکمل‌ها تداخل داشته باشه.

 می‌دونید داستان اینجاست که توی دنیا برای این سردردهایی که به‌دنبال ضربه ایجاد می‌شن، واقعاً درمان‌های زیادی وجود نداره.اما این کراتین یه درمان بی‌خطره که می‌تونه بسیار کیفیت زندگی این آدم‌هایی که به‌دنبال ضربه به سر، زندگیشون مختل شده، ازش استفاده کنن و بهره ببرن.

می‌خوایم الان به یک بخش بی‌نهایت هیجان‌انگیز و جذاب پادکست برسیم. می‌خوایم در مورد یک ماده شگفت‌انگیز باهاتون صحبت کنم که می‌تونید بدون نسخه از داروخانه تهیه کنید و اثرات فوق‌العاده‌ای توی کاهش شدت سردردها و کاهش دفعات سردردها داشته و روی بسیاری از انواع سردردها خیلی مؤثر بوده. روی سردرد تنشی یا تنشن هدیک، روی میگرن که خیلی شایعه و روی سردرد هورمونی. و این چیزی نیست جز امگا سه. بله، اسیدهای چرب امگا سه.

مقالات بسیار بسیار زیادی در موردش وجود داره اما ما امروز می‌خوایم روی سه تا مقاله معتبر تمرکز کنیم و در موردش با هم صحبت کنیم. و باید بدونید که امگا سه علاوه بر این‌که توی مکمل‌ها وجود داره، توی بسیاری از غذاها هم وجود داره: توی ماهی ساردین، ماهی سالمون و ماهی‌های دیگه، کپسول‌های روغن ماهی و خب مکمل امگا سه. ما وقتی از امگا سه حرف می‌زنیم، در واقع از ترکیب EPA و DHA حرف می‌زنیم اما توی این بررسی‌ها و مطالعات دیدن که اون اثر EPA مهم‌تر بوده توی درمان سردرد. در واقع مقدار EPA بیشتری لازمه که سردردها درمان بشه. شما می‌تونید همین الان روی مکملتون رو بخونین، ببینین که چقدر EPA داره، چقدر DHA داره. ما می‌خوایم اون عدد EPA رو بالا ببریم که به درمان سردرد برسیم. باز جلوتر درمانش براتون توضیح می‌دم.

خب امگا شش چیه؟ امگا شش یا لینولیک اسید، اون چیزیه که توی دانه‌های روغنی گیاه‌ها وجود داره و اون روغن‌های گیاهی که ما می‌خوریم، امگا شش زیادی دارند. اما توی بدن ما باید یک تعادل بین امگا 3 و امگا 6 داشته باشیم، چیزی که ما توی ایران نمی‌بینیم. در واقع مقدار مصرف امگا 3 توی ایران خیلی کمه و مقدار مصرف امگا 6 به‌دنبال مصرف روغن‌های گیاهی خیلی زیاده و این یک عدم تعادل ایجاد می‌کنه و باعث التهاب توی بدن ما میشه. در واقع، خب ما توی ایران خیلی غذای دریایی اصلاً مصرف نمی‌کنیم، ولی روغن‌های عمومی که داریم استفاده می‌کنیم روغن‌های گیاهی هستند و این باعث یک عدم تناسب بین مقدار امگا 3 و امگا 6 توی بدن ما می‌شه. مطالعات اخیر نشون داده که استفاده از مکمل امگا 3 چجوری تونسته روی درمان سردرد و کنترل سردرد مؤثر باشه و دقیقاً کاهش لینولیک اسید یا امگا 6 چجوری تونسته روی درمان سردرد مؤثر باشه. شاید به نظرتون این حرف‌هایی که می‌زنم خیلی عجیب باشه اما افراد وقتی مصرف روغن‌های گیاهیشون رو کاهش دادن و مصرف امگا 3 رو در کنارش افزایش دادن، سردرداشون بسیار بسیار کم شده. بیایین با هم یه مطالعه‌ای رو که توی سال 2018 منتشر شده با هم بررسی کنیم این مطالعه روی 12300 نفر انجام شده که هم مرد بودن هم زن بودن و افراد بالای 20 سال بودن. توی این مطالعه که خیلی مطالعه دقیقیه، ریز به ریز اومدن شرایط این آدم‌هایی که وارد مطالعه شدن رو بررسی کردن: چی می‌خوردن، کالریه دریافتی‌شون تو روز چی بوده، تحصیلاتشون چی بوده، وضعیت خانوادگیشون چی بوده، بی‌ام‌آیشون چند بوده، همه‌چیشون رو ریز ریز بررسی کردن. شاید شنیده باشیم که اسیدهای چرب امگا 3 اثر ضد التهابی دارن و روی غشای سلولی اثر می‌کنن و روی غشای نورون‌ها اثر می‌کنن و از اسیدهای چرب زنجیره‌ای بلند تشکیل شدن این اسیدهای چرب امگا 3 در واقع، امگا 3 برای ساخته شدن نورون‌ها بسیار بسیار وجودش حیاتی و واجبه. توی مطالعه‌ای که سال 2018 انجام شد اومدن یه گریزی زدن و به یه مطالعه دیگه هم ارجاع دادن که اون مطالعه ثابت کرده بود که امگا 3 اثر آنالجزیک یا ضد درد دارد. در واقع اثر التیام‌دهنده داره. برای همین باعث میشه که سردرد کم شه چون درد رو توی ناحیه سر و گردن کاهش می‌ده. توی این مطالعه فهمیدن که رژیم غذایی سرشار از امگا 3 و کم امگا 6 یعنی اومدن توی مقایسه با رژیمی که فقط امگا 6 رو کم کردن، امگا 3 زیادی هم به افراد دادن و دیدن که این کم شدن مگا 3 و افزایش امگا 6 اثر آنالجزیک یا ضد درد دارد. چی کار می‌کنیم ما برای سردرد؟ نتیجه‌گیری این مطالعه چیه؟ مقدار مصرف امگا 3 رو افزایش می‌دیم، مقدار مصرف امگا 6 رو کاهش می‌دیم. یه چیزی می‌خوام بهتون بگم. وقتا مکمل‌هایی که توی بازار هستن، روش نوشته امگا 3-6-9. ما اصلاً نیاز به امگا 6 اضافه نداریم. شما نباید، به‌اندازه کافی داریم از دانه‌های روغنی، از روغن‌هایی که استفاده می‌کنیم، واقعاً بیشترش روغن گیاهیه، داریم از نوع امگا 6 دریافت می‌کنیم. بنابراین وقتی که یک مکمل رو می‌خرید، ببینین که روش چی نوشته، دیگه امگا 6 نداشته باشه. اگر بکنین، این امگا 6 اضافی می‌تونه باعث بدتر شدن سردردتون بشه. در واقع می‌تونه اثر تشدید کننده واسه شما داشته باشه. اینو در نظر داشته باشین حتماً. این مطالعه‌ای که براتون صحبت کردم، مال سال 2018 بود. خیلی مطالعه دقیقی بود و تمام عوامل مخدوش کننده رو اومده بودن کنترل کرده بودن. پس فهمیدن که امگا 3 وقتی به رژیم غذایی اضافه می‌شه، چه به‌صورت مکمل، چه به‌صورت غذا، با کاهش شیوع حملات میگرن و سردردهای تنشی همراهه. خیلی جالب بود که افزایش امگا 3 اثر ضد درد و کاهش دردی هم داشت و همین‌طور اثر ضد التهابی هم داشت. در واقع به‌صورت چشمگیری التهاب رو هم کاهش داده بود و باعث کاهش میگرن و تنشن هدیک شده بود. این اولین مطالعه بود که بررسی کردیم.

مطالعه بعدی که خیلی جدیده و توی سال 2021 منتشر شده باز شبیه مطالعه قبلیه. در واقع چی کار کردن؟ امگا 3 افزایش پیدا کرده، امگا 6 کاهش پیدا کرده. این یک مطالعه رندومایز کنترل ترایال هستش. توی این مطالعه سه تا کار کردن: یا میزان EPA و DHA رو افزایش دادن، یا میزان EPA و DHA رو افزایش دادن و لینولیک اسید یا امگا 6 رو کاهش دادن. توی گروه سوم مصرف متوسط امگا 3 و امگا 6 رو برای رژیم غذایی افراد گذاشتن. احتمالاً الان شما نتیجه این مطالعه رو حدس می‌زنین. جالبه که بدونید کاهش بسیار بسیار زیاد سردرد توی اون گروهی دیده شد که امگا 3 افزایش و امگا 6 کاهش پیدا کرده بود. در واقع به‌صورت چشمگیر کاهش سردرد گزارش شد. توی اون گروهی که امگا3 افزایش پیدا کرده بود، امگا6 کاهش پیدا کرده بود نگفتن که امگا6 باعث بدتر شدن سردردها میشه.

لازمه بدونین که امگا 6 زیاد باعث ایجاد سردرد نمی‌شه، اما توی آدم‌ها دیدن که بالا بودنش باعث می‌شه که افراد سردردهای شدیدی رو تجربه کنن. در واقع التهاب بیشتر می‌شه. پس حواستون باشه که چه میزان امگا 6 دارین در روز مصرف می‌کنین و در ازاش چه میزان امگا 3 در روز دارین مصرف می‌کنین. خب توی این مطالعات، توی این دوتا مطالعه که انجام شد، میزان EPA که به افراد مورد مطالعه دادن حدود یک گرم بود، یعنی هزار میلی‌گرم بود. شما الان خودتون اگه مکمل امگا 3 مصرف می‌کنین، می‌تونین روشو بخونین. مثلاً من امگا 3 که خودم دارم، EPAش 180 میلی‌گرمه. یعنی اگر من سردرد داشته باشم و بخوام برای درمان یا جلوگیری از ایجاد سردرد امگا 3 بخورم، باید حدوداً پنج‌تا از این کپسول بخورم که خب پنج‌تا تعداد زیادی محسوب می‌شه. پس بهتره که وقتی می‌خواین دارو رو بخواین از داروخانه، مکملی رو تهیه کنید که میزان EPA بالاتری داشته باشه. من نگاه کردم دیدم که یه‌سری از شربت‌ها توی داروخانه‌ها هست که EPAش 1200 میلی‌گرمه توی 10 سی‌سی از اون شربت که می‌خورید. خب این دوز، دوز مناسبی برای درمان و جلوگیری از ایجاد سردرد هستش. راحت می‌تونین خودتون روی مکمل‌ها رو بخونین.

خب این دوتا مطالعه که گفتم نشون دادن که مصرف امگا سه در روز و کم کردن میزان امگا شش در روز روی درمان میگرن و سردردهای تنشی بسیار بسیار مؤثر بوده. و علاوه‌براین دیدن که روی بهبود خلق و مود هم خیلی مؤثر بوده، افسردگی رو حتی کمتر کرده و برای سلامت قلب و عروق هم عالی بوده. توی کلا مطالعات زیادی که اومدن اثر امگا سه روی سردرد بررسی کردن، دوزهای مختلفی از امگا سه بررسی شده. از 200 میلی‌گرم بوده تا 2000 میلی‌گرم. ولی همون‌جور که بهتون گفتم اون عددی که بهش رسیدن که عدد مؤثر‌تری بوده، یک گرم بوده یعنی بالای هزار میلی‌گرم EPA اثر ضد سردرد رو توی این دوز دیدن، هم شدت سردرد کمتر شده هم دوره‌های ایجاد سردرد و انتروال کوتاه‌تر شده. و مطالعه دیگه‌ای که می‌خوام باهاتون در موردش صحبت کنم مطالعه‌ای در مورد سردردهای PMS هستش، در واقع سردردهای هورمونی. یه ذره قبل‌تر بهتون گفتم که سطح پایین استروژن و پروژسترون باعث این سردردها توی دوران قاعدگی میشه که معمولاً، اصلاً توی PMS نیست، معمولاً بیشتر روز اول منس یا پریود تا روز چهارم و پنجمش اتفاق می‌افته. حالا یه مطالعه متاآنالیز دیگه رو می‌خوام براتون توضیح بدم که نشون داده مصرف امگا 3 به صورت چشمگیری علائم سردرد هورمونی رو کاهش داده و حتی سردردهایی که توی PMS بودن رو هم کاهش داده. در واقع توی این مطالعه هم مقدار مصرف امگا 6 رو کم کردن و مقدار مصرف امگا 3 رو بالا بردن و اثراتش توی کم شدن سردردهای هورمونی چشمگیر بوده. تئوری مطرح شده توی این مطالعه اینه که چون امگا 3 می‌تونه در مواردی به صورت انسید عمل کنه انسید چیه؟ در واقع داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی باعث می‌شه سردرد کم شه. NSAID مثل چی؟ مثل ژلوفن، بروفن، ناپروکسن. استامینوفن انسید نیست، این رو دقیق داشته باشین. گروه‌های داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی مثل اینا هستن. پس تونسته امگا سه سردرد رو کم کنه. چرا می‌گیم مکمل امگا سه مصرف کنین؟ به خاطر این که به دست آوردن این میزان از امگا سه از مواد غذایی هم خیلی گرونه. چقدر می‌خوایید ماهی مصرف کنین؟ هم خیلی سخته. الان ممکنه شما بگین که بازم تجارت مکمل‌ها و بیک فارما و این داستان‌ها. اگر دسترسی دارین و هزینه برای تو مهم نیست می‌تونین از مواد غذایی تأمینش کنین و نیازی نیستش که مکملش رو بخورین ولی خب سخته و گرونه. پس فهمیدیم که مصرف حدود هزار میلی‌گرم EPA در روز باعث کاهش این نوع سردردها شد. کدوم سردردها؟ میگرن، سردرد تنشی و سردرد هورمونی. در واقع مصرف امگا 3 باعث کاهش 70% انواع سردردها شده. توی سردرد خوشه‌ای نتونستن که ثابت کنن که مصرف امگا 3 مؤثر بوده. حالا شما می‌تونین امتحان کنین شاید اثر داشته باشه ولی مطالعه‌ای نتونست اینو ثابت کنه. یه چیز دیگه هم می‌خوام اینجا بهتون بگم دوباره در مورد مصرف امگا 3. اگر خواستین امگا 3 مصرف کنین حتماً قبلش با پزشکتون مشورت کنین. چرا؟ چون ممکنه برای شما مصرف این مکمل منع مصرف داشته باشه.

بله درسته که شما می‌تونین بدون نسخه از داروخانه تهیه‌ش کنین، اما شاید شما یک شرایط خاصی داشته باشین که مصرف امگا 3 برای شما ممنوع باشه. مثلاً چی؟ مثلاً توی افرادی که دارن داروهای ضد انعقاد مصرف می‌کنن حتماً باید قبلش به پزشکشون اطلاع داده بشه.

خب می‌خوام باهاتون در مورد یکی دیگه از راه‌های درمان سردرد صحبت کنم. یکم قبل‌تر من باهاتون یک کوچولو راجع به اورا صحبت کردم. اورا چیه؟ اون حسی که می‌دونین قراره یه اتفاقی بیفته. یه چیزایی رو می‌بینید یا یه چیزایی رو بو و استشمام می‌کنید یا حتی لمس‌شون می‌کنید؛ اورای بینایی، بویایی، شنوایی و چشایی. خیلی از آدم‌ها توی سردرد نور حراسی یا فوتوفوبیا رو هم تجربه می‌کنن. حتی بدون سردرد شدید هم خیلی وقتا شما ممکنه فوتوفوبیا رو تجربه کنید. حالا جالبه که بدونید این اورا منشأ اصلیش یا علت اصلیش اصلاً هنوز کشف نشده و نتونستن بفهمن که چرا افراد قبل از میگرنشون یه چیزایی رو می‌بینن، یه نورایی رو می‌بینن یا یه بوهایی رو استشمام می‌کنن. اما یه سری راه پیدا شده که کمک می‌کنه از طریق همین اورا؛ یعنی این اورا که خبر میده آخ آخ سردرد داره میاد، کمک می‌کنه به درمان خود سردرد. چجوری؟ فکر کنید که مثلاً یه فرد داره یه هاله نوری رو می‌بینه قبل از شروع سردردش یا یه حسای بدی رو پیدا می‌کنه که می‌دونه قرار اون سردرد اتفاق بیفته. فوتوفوبیا یکم داستانش کلاً با اورا فرق می‌کنه. اما می‌خوام بهتون بگم که یه مطالعه خیلی جالب توی آزمایشگاه کلیف سپهر توی هاروارد انجام شده که نشون میده که فوتوفوبیا از یک سری از نورون‌های مخصوص توی چشم ما منشأ می‌گیره که بهشون سلول‌های گانگلیون می‌گیم. که این نورون‌ها به نور آبی روشن یا بقیه نورهای شورت ویو (در واقع طول موج‌های کوتاه نور) پاسخ میدن. نور سبز و آبی رو بهشون می‌گیم شورت ویو، نور قرمز رو بهش می‌گیم لانگ ویو. این سلول‌های گانگلیون یا گانگلیون سل‌ها با تالاموس ما هم در ارتباط هستن. تالاموس هم جالبه بدونیم نقش مهمی توی فوتوفوبیا داره. نور خورشید هم نورهای طول موج بلند رو داره، هم نورهای طول موج کوتاه رو داره. این گانگلیون‌ها میان بهترین پاسخ رو به نور آبی و سبز میدن و به یک قسمت‌های از مغز ما وصلن مثل قسمت‌هایی که مربوط به ساعت بیولوژیک بدن ماست. الان اگه بخوام خیلی ساده و خلاصه بگم که خیلی راحت‌تر قابل درک باشه، اینه که نور سبز و آبی نورون‌های چشم ما رو فعال می‌کنه و به دنبالش پیام‌هایی به مغز ما می‌ره. یعنی چی؟ یعنی وقتی ما سردرد داریم یا شروع سردردمونه، این نورون‌ها می‌تونن استارت اون سردرده باشن، شروع‌کننده اون سردرده باشن و باعث حس درد تو سر ما بشن. افرادی که همراه سردردشون اون فوتوفوبیا (نور حراسی) رو تجربه می‌کنن، میان چی کار می‌کنن؟ تمام چراغای خونه رو خاموش می‌کنن، موبایل‌شون رو می‌ذارن کنار چون حتی اون نور گوشی هم اذیت‌شون می‌کنه، باعث‌شون حس تهوع ایجاد می‌کنه، سردردشون رو تشدید می‌کنه، تو خونه چشم‌بند می‌زنن و تو میگرن این نوره باعث می‌شه که تهوع و استفراغ تو فرد ایجاد بشه. یه راه ساده می‌خوام اینجا بهتون یاد بدم برای جلوگیری از فعال شدن سلول‌های گانگلیون و این که اون فوتوفوبیا یا نور حراسی شروع بشه. زمانی که حس می‌کنید نور حراسی یا فوتوفوبیاتون داره شروع می‌شه و به دنبالش قرار سردردتون شروع بشه، بیاین نورهای خونه رو از طول موج کوتاه ببریم به سمت طول موج بلند. گفتیم طول موج کوتاه چی؟ همین نورها آبی و سبز. طول موج بلند چی؟ نور قرمز. یعنی چی؟ یعنی چی کار کنیم؟ بیایین از نورهای قرمز استفاده کنین. اصلاً می‌فروشن بیرون، رد لایت تراپی خیلی معروفه واسه مثلاً زخم و آکنه و اینا، یه نورهای قرمزمثلا برای زخم بستر خیلی فروخته میشه. چیز گرونی هم نیست، همه جا هم قابل دسترسه دیدین. و وقتی دیدین میگرنتون شروع شده نور حراسیتون شروع میشه، از این نور قرمز استفاده کنین. بسیار کمک می کنه که سردرد میگرنی رو به دنبالش تجربه نکنین. در واقع با همون شروع نور حراسی، وقتی از این نور قرمز افراد استفاده کردن، نشون داده که اصلاً اون حملات میگرن رو خیلی اصلاً تجربه نکردن یا با شدت کمتری تجربه کردن. چون خیلی از آدم‌ها نمی‌تونن که اتاقو تاریک کنن بخوابن، چون باید کار کنن، کار دارن، نمی‌تونن زندگیشونو کلاً تعطیل کنن برای اینکه همه جا تاریک شه و بتونن استراحت کنن و اینجاست که اون نور قرمز بهشون خیلی خیلی کمک می‌کنه. حتی اگر مثلاً سردردهای میگرن رو تو محل کار تجربه می‌کنین، می‌تونین نور قرمزتون و چراغ مطالعه تون رو با خودتون ببرین سر کار یا یه دونه رو اونجا بذارین که تا اون فوتوفوبیاتون شروع شد، تا اورای سردردتون اومد، این نور رو بذارین و ازش استفاده کنین و بسیار مؤثر بوده که کلاً به دنبالش میگرن و افراد تجربه نکنن.

یه چیز خیلی جالب می‌خوام بهتون بگم، اونم اینه که نور قرمز می‌تونه مقدار هورمون استرس یا کورتیزول رو توی بدن ما کم کنه. البته که تولید کورتیزول به‌صورت نرمال سر صبح توی بدن ما خیلی بالا هستش که مهمه، که اصلاً بالا باشه که ما بتونیم به کار و فعالیت روزانه‌مون بپردازیم و همون دیدن نور روز که انقدر من همیشه بهش تأکید می‌کنم که ده دقیقه نور روز توی فضای آزاد ببینید وقتی از خواب بیدار می‌شین، خودش سطح کورتیزول رو به طور مناسبی برای ما افزایش میده. و پایین بودن سطح کورتیزول در بعد از ظهر و غروب چیز بسیار خوبیه. در واقع سطح کورتیزول ما نباید بعد از ظهر و غروب بالا باشه. باید پایین باشه و ما کم کم برای خواب آماده شیم و در واقع همون دیدن نور غروب، اون نور قرمز نارنجی که می‌گم بهتون ده دقیقه برین غروب رو ببینین، یکی از دلایلش اینه که سطح کورتیزول رو تو بدن ما پایین میاره، استرس ما رو کم می‌کنه و بدن ما رو برای خواب آماده می‌کنه. بهتون گفتم که سردرد تنشی یا تنشن هدیک منشأ عضلانی دارن و خب مثل بقیه انواع سردردها، مسئولش نورون‌ها هستن. در واقع همه اتفاقات توی بدن ما با سیستم عصبی و نورونی ما در ارتباط هستن. این سردرد تنشی در واقع با عضلات جمجمه ما، فک ما و گردن ما در ارتباطه و می‌تونه توی خیلی از آدم‌ها بسیار دردناک باشه. خب یکی از شایع‌ترین درمان‌ها برای سردرد همون‌جوری که بهتون گفتم، مسکن‌ها هستن، مثلاً انسیدها هستن، مثل پروفن، دیکلوفناک، ناپروکسن و انواع مسکن‌ها. اما داستان چیه توی مصرف مسکن‌ها؟ داستان اینه که این انسیدها اولش خیلی خوب به درمان جواب میدن. در واقع خیلی خوب به سردرد جواب میدن اما بعد از مدتی بهشون مقاومت ایجاد می‌شه. یعنی چی؟ یعنی باید هی دوزش رو بالا ببرین، تعداد بیشتری بخورین تا اثر کنه. خب این داروها خیلی برای کبد ما مضره هستن و به کبد ما آسیب می‌زنن. شما نمی‌تونین هی دوزش رو هر چقدر که دلتون خواست افزایش بدین. اینجا می‌خوام یه نکته خیلی جالب برای ورزشکارا بهتون بگم، اونم اینه که ما توی ورزشکارا، به‌خصوص ورزشکارهایی که ورزش‌های مقاومتی و قدرتی انجام میدن، تا حدی التهاب رو لازم داریم و وقتی که این انسیدها میان، چون ضدالتهاب‌ها، میان التهاب رو کم می‌کنن، توی اون روندی که این افراد دارن ورزش می‌کنن، براشون اختلال ایجاد می‌کنن. پس اگر ورزشکار هستین حواستون باشه‌ها، نمی‌تونین برای سردردتون هر چقدر که دلتون خواست از این داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی یا انسید استفاده کنین. این خیلی نکته مهمی هستش.

یه چیز دیگه که آدم‌ها در مورد سردردشون گزارش می‌کنن، اینه که اصلاً می‌گن خیلی وقتا این انسید روی سردردشون جواب نمی‌ده، واقعاً اثر نمی‌کنه. یعنی می‌گن که یکی دو بار اول اثر کرده و دیگه کلاً اثر نکرده. یه نکته دیگه در مورد این انسیدها اینه که این داروها دمای مرکزی بدن رو هم پایین میارن. خب شما می‌دونین دیگه، خیلی وقتا تب می‌کنین، میاین از این مسکن‌ها استفاده می‌کنین، دمای بدنتون رو براتون پایین میاره. اما اگه هی با خوردن این انسیدها و مسکن‌ها دمای مرکزی بدنتون رو پایین بیارین، به دنبالش چرخه خواب و بیداریتون به هم می‌ریزه، ساعت بیولوژیک بدنتون به هم می‌ریزه و حتی مصرف زیاد این داروها می‌تونه توی متابولیسم شما اختلال ایجاد کنه. چرا اینقدر من هیجان‌زده‌ام برای این قسمت از پادکست؟ چون دارم بهتون کلی راه طبیعی و بدون عارضه یاد میدم که بدون نیاز به این مسکن‌هایی که کلی عارضه دارن، سردردتون رو خوب کنین. و به دنبال استفاده زیاد از این انسیدها یا مسکن‌ها، سیستم ایمنی بدن افراد دچار مشکل می‌شه و به دنبالش مشکلات دیگه‌ای رو ایجاد می‌کنه. برای همینه که دانشمندها اینقدر دنبال یک راه جایگزین به‌جای مسکن‌ها هستن. اصولاً هم برای درمان سردرد یا بقیه انواع دردها، دانشمندها همش دنبال راه‌های جایگزین می‌گردن که اینقدر آدم مجبور به استفاده از مسکن‌هایی که اعتیادآور هم هستن، بسیاری‌شون نباشد.

یه درمان خیلی جدید برای سردرد تنشی وجود داره که احتمال داره شما در موردش شنیده باشین. بله، بوتاکس. اکثر شما بوتاکس رو می‌شناسین که برای از بین بردن چین و چروک‌های صورت و پیشانی و اطراف چشم استفاده می‌شه. درسته که بوتاکس برای مسائل زیبایی خیلی ازش استفاده می‌شه اما توی مسائل درمانی هم خیلی توی سردرد کمک‌کننده بوده. میان اینو توی عضلات تزریق می‌کنن، به‌خصوص توی سردرد تنشی. در واقع تزریق بوتاکس تنش عضلات رو کم می‌کنه. انقباض عضلات رو کم می‌کنه و باعث می‌شه که افراد کمتر دچار سردردهای تنشی بشن. بوتاکس از کجا درست می‌شه؟ از چی درست می‌شه؟ بوتولینوم نوروتوکسین سمیه که ممکنه توی غذاهای کنسروشده دیده بشه اما خیلی کاربردهای پزشکی داره و افرادی که خیلی شدید از سردرد تنشی رنج می‌بردن، واقعاً تزریق بوتاکس تونسته بهشون به طرز شگفت‌انگیزی کمک کنه که این سردردشون رو کمتر تجربه کنند. حالا که شما اصلا می‌دونید سردرد تنشی چیه و خودتون الان می‌تونید متوجه بشین که آیا سردردی که تجربه می‌کنید تنشی هست یا نه، می‌تونید انتخاب کنید که از بوتاکس به‌عنوان درمان استفاده کنید. اثر تزریق بوتاکس تا هفته‌ها و ماه‌ها می‌مونه. معمولاً بی‌خطره و بعد دوباره می‌تونید برید و تمدیدش کنید و دوباره این تزریق رو انجام بدید. این یک راه بسیار سیف و بی‌خطر برای درمان سردردهای تنشی محسوب می‌شه. خیلی از آدم‌ها هنوز باور دارن که وای بوتاکس سمه. نه، اون میزانی که توی درمان استفاده می‌شه اصلاً برای شما خطرناک نیست، جای نگرانی نداره.

خب بریم سراغ درمان‌های طبیعی و غیر دارویی برای سردرد. یه مقدار می‌خوام باهاتون در مورد روغن‌هایی که توی درمان سردرد استفاده می‌شن صحبت کنم. جالبه که بهتون بگم که اولش که رسید به این قسمت و داشتم مطالعاتشون می‌خوندم گفتم وا یعنی چی؟ روغن داروی گیاهی؟ و این آدم‌ها یاد طب سنتی می‌ندازه. اما مطالعاتی که در این مورد منتشر شده، بسیار مطالعات معتبری هستش که الان با هم در موردش صحبت می‌کنیم. این مطالعه که می‌خوام الان باهاتون در موردش صحبت کنم، یه مطالعه خیلی جالبه که اومده روغن پپر مینت، نعنا فلفلی و اوکالیپتوس رو اثرشون رو روی سردرد بررسی کرده. مطالعه‌ش خیلی جالبه به خاطر این که اومدن این سردرد رو روی آدم‌هایی که وارد این مطالعه شدن شبیه‌سازی کردن و مدام نوار عصب عضله گرفتن و پاسخ عضلانی و دردها رو بررسی کردن. چند گروه رو انتخاب کردن، در واقع چهار گروه. به یه گروهشون ترکیب روغن پپر مینت و اوکالیپتوس دادن، به گروه بعدی فقط پپر مینت، گروه سوم دوز کم ترکیبی از هر دو تا روغن، گروه چهارم هم پلاسیبو یا دارونما بوده. در واقع یه روغنی بوده که حتی اومدن اسانس پپر مینت و اوکالیپتوس هم بهش زدن اما روغن واقعی اوکالیپتوس و پپر مینت نبوده. چرا؟ چون که اصلاً فکر نکنین که این اثر تلقینی بوده. یعنی پلاسیبو یا دارونماش رو جوری انتخاب کردن که افراد فکر کنن واقعاً روغن اوکالیپتوس و پپر مینت براشون استفاده شده. خب اومدن اول توی این افراد درد رو القا کردن، دقیقاً یه چیزی شبیه سردرد براشون فشار ایجاد کردن که سردرد براشون ایجاد بشه. شاید خیلی به نظرتون ظالمانه بیاد این مطالعه، بعد اومدن روغن‌ها رو با اسفنج به قسمت پیشانی و شقیقه‌هاشون مالیدن. حالا من توی ایران هم دیدم یه سری چیزهایی مثل عطرهای رولی، عطرهای روغنی چجوریه که می‌فروشن. عطرهای رولی روغنی به جای عطر، داخل این شیشه‌هایی که سرش رول داره اون روغن رو می‌ریزن و مثلاً فرد می‌تونه موقعی که سردردش داره شروع می‌شه به شقیقه‌ها و پیشونیش بماله این روغن‌های رولی رو. بعد از این که با اسفنج روغن رو مالیدن به پیشانی و شقیقه این افراد، اومدن انقباض عضلانی رو بررسی کردن. اون گروهی که روغن پپر مینت یا نعنا فلفلی بدون اوکالیپتوس براشون استفاده شده بود عالی به درمان جواب دادن. در واقع سردردشون خیلی کم شد، کاهش پیدا کرد و عضلات‌شون هم خیلی ریلکس‌تر شد. اونایی که ترکیب اوکالیپتوس و نعنا فلفلی بودن هنگام سردرد توانایی شناختشون بهتر شد وقتی درد داشتن و گفتن که عضلات‌شون خیلی ریلکس شده و از نظر ذهنی هم خیلی ریلکس شدن. توی این مطالعه، شرکت‌کننده‌ها نیومدن بگن وای عضلات‌مون ریلکس شد، وای خوب شدیم و همه چی داشت مانیتور می‌شد و نوار عصب عضله از این افراد گرفته می‌شد و دقیق داشتن این افراد رو بررسی می‌کردن. یه گروهی هم بود که اصلاً دارونما یا پلاسیبو بهشون داده شده بود که توی اون گروه، اون کاهش سردرد و ریلکس شدن عضلات دیده نشد. چیزی که حالا خود شرکت‌کننده‌ها گفتن چی بود؟ می‌گفتن که یه حس خنکی بعد از زدن این روغن رو پیدا کردن و حس کردن که زیر عضلات‌شون داره یه اتفاقایی میفته. چه اتفاقی داشت می‌افتاد؟ ما می‌دونیم که نعنا و فلفل و اوکالیپتوس و بقیه چیزهایی که شبیه‌شون هستن یک اثری روی اون نورون‌های سنسوری دارن. نورون‌های حسی که اول پادکست در موردش براتون توضیح دادم و می‌تونن اون نورون‌های سنسوری رو یا مهار کنن یا تحریک کنن. بهتون گفتم که یکی از راه‌های درمان سردرد، این قطع ارتباط بین نورون‌های حسی و حرکتیه. دقیقاً اینجا از اون راه استفاده شده. در واقع این نعنا و اوکالیپتوس یک اثر ضد درد داشتن و اون گرما و درد رو خاموش کردن و یک حس خنکی برای افراد ایجاد کردن. قسمت خیلی جالب این ماجرا اینه که مطالعات نشون داده که خیلی وقت‌ها استفاده موضعی از این روغن‌ها حتی اثرشون از مسکن‌ها یا انسیدها هم توی درمان سردرد بیشتر بوده، هم توی سردردهای میگرنی، هم توی سردردهای تنشی. پس شما می‌تونید با یک هزینه خیلی کم این رو امتحان کنید و نتیجه‌ش رو ببینید.

یکی دیگه از راه‌هایی که شاید شما در موردش شنیده باشید برای درمان سردرد تنشی، طب سوزنی هستش. تا حالا چیزهایی که من همش بهتون گفتم همشون یک منطق علمی پشتشون بود و مطالعات بسیار معتبری حمایتشون می‌کردن. حالا جالبه که بدونید که طب سوزنی واقعاً برای سردرد و خیلی از دردهای دیگه موفق بوده. جالبه بدونید که خیلی از شرکت‌های بزرگ بیمه دنیا اصلاً برای طب سوزنی بیمه پرداخت می‌کنن و بیمه اصلاً این خدمت رو پوشش می‌ده. یک آزمایشگاه یا لبی توی هاروارد هستش که آقای چو فوما (با کیو نوشته می‌شه چو فوما) اداره‌ش می‌کنه. این آدم توی علم نوروساینس بسیار آدم معروفیه و مطالعات بسیار زیادی انجام داده و سال‌های سال در مورد طب سوزنی تحقیق کرده. جالبه که بدونید مطالعاتش توی مجله‌های بسیار معتبر دنیا مثل ساینس و نیچر منتشر شده. خب طب سوزنی یه چیز خیلی قدیمیه، از هزاران سال پیش بوده. اما خب اون موقع‌ها مکانیسم دقیقشو نمی‌دونستند، ولی الان یکی از کارهایی که همین آزمایشگاه چو فوما داره انجام می‌ده اینه که علت‌های این که طب سوزنی توی درمان درد موفقه رو پیدا کنه. یکی از چیزهایی که چو فوما توی آزمایشگاهش متوجه شده اینه که سوزن‌های طب سوزنی میان اون مسیرهای نورونی رو فعالیت‌شون رو کاهش می‌دن. در واقع یکم دان می‌کنن و از این طریق باعث کاهش التهاب می‌شن و می‌تونن عضلات رو یکم ریلکس‌تر کنن و از همین طریق سردرد رو کاهش بدن. مثلاً عضلاتی که توی پیشانی هستن رو انقباض‌شون رو کم کنن و به دنبالش باعث کاهش سردرد بشن. خب اگر شنیدین که طب سوزنی سردرد رو کم می‌کنه تعجب نکنین، نترسین و نگین وای این همه سوزن دارن به صورت اون آدم می‌زنن. سوزن‌ها معمولاً نازک و سطحی هستن و درد زیادی ندارن و مطالعات نشون داده که واقعاً توی کاهش سردرد و کاهش کمردرد بسیار مؤثره. اینجا می‌خوام بهتون یک چیزی بگم و اونم اینه که خیلی وقتا توی ایران می‌بینیم افرادی که اصلاً تخصصی توی این زمینه ندارن می‌نویسن درمان طب سوزنی کنار مثلاً طب سنتی می‌نویسن درمان طب سوزنی. ولی این یک علمیه که افراد باید برن تحصیل کنن و کامل و تخصصی بلد باشن. پس دوباره تأکید می‌کنم که اگر خواستین برای درمان سردردتون، به‌خصوص سردرد تنشی طب سوزنی انجام بدین، حتماً پیش یک آدم متخصص و تحصیل‌کرده توی این زمینه برین. این طب سوزنی برای هزاران سال پیش بوده و الان مطالعات امروز تازه فهمیده که مکانیسم عملش دقیقاً چیه و چجوریه و مکانیسم‌های ضدالتهاب رو طب سوزنی میاد توی بدن ما فعال می‌کنه و التهاب رو کاهش می‌ده، انقباض عضلات رو کاهش می‌ده و به دنبالش درد رو کاهش می‌ده و در واقع طب سوزنی مسیرهای درد رو غیرفعال می‌کنه. البته خیلی وقتا موقعی هستش، اینو باید حتماً در نظر داشته باشین، که درمان قطعی و دائمی نیست برای کاهش دردها درمان موقتی هستش و توی درمان میگرن هم دیدن می‌تونه خیلی مؤثر باشه. پس اگر سردرد تنشی دارین یا میگرن دارین، می‌تونین به طب سوزنی برای درمانتون فکر کنین. کلا هدف من از درست کردن این قسمت از پادکست این بود که بتونیم با هم یک سری درمان رو بررسی کنیم که از روش‌های مسکن خوردن شما راحت بشین. در واقع درمان‌هایی رو یاد بگیریم با هم که عوارض و ساید افکت‌های کمتری روی بدنتون داشته باشه. خب هی مسکن، مسکن، مسکن. بالاخره یه جایی اون کبد بیچاره شما داغون می‌شه. بالاخره اون عوارض مسکن خوردنه میاد سراغتون. پس ما دوست داریم تو روند درمان هر بیماری کم‌ترین عوارض رو از داروها به دست بیاریم و سعی کنیم که راه‌هایی رو پیدا کنیم که شما کم‌ترین عوارض رو تجربه کنین. خب یه کم هم در مورد کافئین صحبت کنیم. یه سری کلان افسانه در مورد قهوه یا کافئین وجود داره که می‌گه که اگه سردرد داشته باشی، یه فنجون قهوه بخوری سردردت خوب می‌شه. خب اگر شما کسی هستین که هر روز قهوه می‌خورین و اگه یه روز قهوه نخورین ممکنه سردرد بگیرین، بله، خوردن قهوه ممکنه بهتون کمک کنه که سردردتون خوب شه. بله، قهوه یا کافئین می‌تونه سردردی رو که ناشی از خماری کافئین خوب کنه. گروه‌های کافئین یه دونه وازودیلاتوره. در واقع هم وازودیلاتوره هم وازوکانستریکتور. در واقع هم باعث گشادی عروق میشه هم باعث تنگ شدن عروق. چطور همچین چیزی ممکنه؟ مگه میشه هم یه چیزی گشادکننده عروق باشه هم تنگ‌کننده عروق؟ بله میشه. چجوری؟ کافئین یا قهوه ما رو هوشیارتر می‌کنه و خواب رو از سر ما می‌پرونه. من قبلاً در موردش صحبت کردم ولی باز می‌خوام اینجا براتون توضیح بدم چون ممکنه خیلی از شنونده‌های ما تازه باشن.

قهوه میره توی گیرنده‌های آدنوزین پارک می‌کنه. آدنوزین چیه؟ آدنوزین مولکولیه توی بدن ما که هرچی بیشتر بیدار باشیم این آدنوزین تو بدن ما بیشتر ترشح میشه و در واقع ما رو برای خواب گرسنه می‌کنه. هرچی میزان آدنوزین بیشتر باشه، بیشتر خوابمون می‌گیره، بیشتر احساس خواب‌آلودگی می‌کنیم. حالا قهوه چی کار می‌کنه؟ وقتی ما قهوه می‌خوریم کافئین میره به گیرنده‌های آدنوزین توی مغز می‌چسبه. یعنی چی؟ یعنی آدنوزین که برای خودش کلی جا پارک داره (اختصاصی VIP مال اونه)، قهوه میره جای آدنوزین پارک می‌کنه توی جا پارک‌های آدنوزین. بعد که آدنوزین میاد بره تو سر جای خودش پارک کنه، می‌بینه ای پره! قهوه رفته جاش پارک کرده پس نمی‌تونه بره به گیرنده‌هاش بچسبه و همین باعث میشه که خواب از سر ما بپره و وقتی اثر قهوه میره، ما یک خستگی شدید، خواب‌آلودگی شدید و یک کرش، یه حس سقوط رو تجربه کنیم. چرا؟ چون آدنوزین جاش خالی شده، حالا خودش میره سر جای خودش می‌شینه. آدنوزین یه وازودیلاتوره، در واقع گشادکننده‌ی عروقه. پس وقتی ما قهوه یا کافئین می‌خوریم به خاطر اینکه میایم عملکرد آدنوزین رو بلاک می‌کنیم و جای اون پارک کردیم، این خوردن قهوه و اثر قهوه یه اثر تنگ‌کنندگی عروق داره چون میره جای آدنوزین می‌شینه و برعکس اثر آدنوزین عمل می‌کنه. پس اگر شما سردرد دارین، و خب این معمولاً خودش با گشاد شدن عروق همراهه، از اول این اپیزود هی توضیح دادیم که گشاد شدن عروق می‌تونه سردرد ایجاد کنه و این گشاد شدن عروق با یه فشار زیادی توی سر همراهه. پس اگر بیاین قهوه هم بخورین، می‌تونه باعث تنگ شدن عروق بشه و از طریق بستن مسیر آدنوزین ممکنه سردرد شما خوب شه. این رو می‌تونین یه دور دیگه گوش بدین که کامل متوجه بشین.

اما گفتیم کافئین وازودیلاتور یا گشادکننده عروق هم هست. خودش می‌تونه باعث گشاد کردن عروق هم بشه. پس یکی از اثرات نوشیدن قهوه می‌تونه گشاد شدن عروق باشه. می‌دونم شاید یه ذره گیج‌کننده باشه، اما خود نوشیدن قهوه می‌تونه باعث سردرد بشه از طریق گشاد کردن عروق. بذارین اصلاً خلاصشو بهتون بگم. حالا چیکار کنین؟ قهوه بخورین یا نه؟ اگر سردرد دارین، قهوه بخورین یا نخورین؟ اگر شب قبلش خوب استراحت کردین و الان اول صبح، دیشب خوب خوابیدین، سطح آدنوزین تو بدن شما خیلی کمه. یعنی اگر شب قبل یه خواب خوب و باکیفیت و عالی داشتین، الان سطح آدنوزین خیلی خیلی تو بدنتون کمه. اگر توی این شرایط شما کافئین بخورین، اون اثر تنگ‌کنندگی عروق کافئین رو تجربه نخواهید کرد. اون مسیر بلاک شدن آدنوزین اتفاق نمی‌افته. چرا؟ چون آدنوزینی اون اول صبح در کار نیست! گفتم بهتون هرچی ما بیشتر بیدار بمونیم، سطح آدنوزین بالاتر میره، خواب‌آلودگی بیشتر میشه.

بنابراین متوجه شدین داستان چی شد؟ مثلاً ساعت ده صبح اگر قهوه بخورین، این قهوه باعث ایجاد سردرد توی شما نمیشه. ولی اگر آخر شبه، مدت زیادی بیدار بودین و خسته‌این، خوردن قهوه اثر تنگ‌کنندگی عروق داره روی شما. اگر خسته این خوردن قهوه گزینه مناسبی برای شما نیست. این چیزایی که الان دارم بهتون میگم خیلی خیلی مهمه، بخاطر اینکه هر زمانی دلمون خواست نمی‌تونیم قهوه بخوریم یا هر زمانی سردرد داشتیم قهوه گزینه مناسبی برای درمان سردرد ما نیستش. می‌دونم شاید یه ذره گیج‌کننده باشه، اما خود نوشیدن قهوه می‌تونه باعث سردرد بشه از طریق گشاد کردن عروق. بذارین اصلاً خلاصش رو بهتون بگم. حالا چی کار کنین؟ قهوه بخورین یا نه؟ اگه سردرد دارین قهوه بخورین یا نخورین؟ اگه شب قبلش خوب استراحت کردین و الان اول صبح دیشب خوب خوابیدین، سطح آدنوزین تو بدن شما خیلی کمه. یعنی اگه شب قبل یه خواب خوب و با کیفیت عالی داشتین، الان سطح آدنوزین خیلی خیلی تو بدن شما کمه. متوجه شدین داستان چی شد؟ مثلاً ساعت ده صبح اگر قهوه بخورین این قهوه باعث ایجاد سردرد توی شما نمی‌شه. ولی اگه از شب مدت زیادی بیدار بودین، خسته این خوردن قهوه گزینه مناسبی برای شما نیست. این چیزایی که الان دارم بهتون می‌گم خیلی خیلی مهمه به خاطر این که هر زمانی دلمون خواست نمی‌تونیم قهوه بخوریم یا هر زمانی سردرد داشتیم، قهوه گزینه مناسبی برای درمان سردرد ما نیستش. همون‌طور که براتون توضیح دادم، این داستان قهوه یه مقدار پیچیدگی داره. این‌جوری نیستش که مردم بهتون بگن آره آره سردرد داری؟ قهوه بخور خوب می‌شی. نه! کی باید بخوری؟ تحت چه شرایطی باید بخوری؟ کی خوب می‌شی؟ کی بدتر می‌شی؟ کلان یه چیز رو به‌عنوان یک اصل کلی بهتون بگم. خوردن قهوه حدود ده دوازده ساعت قبل از خوابتون اصلاً ایده خوبی نیست، برای اینکه نیمه‌عمرش بالاست و بالاخره توی خواب شما، حتی اگر خودتون متوجه نشید، اختلال ایجاد می‌کنه. باعث می‌شه که کیفیت خوابتون پایین بیاد، حتی اگر خودتون متوجه نشید و بگید من قهوه می‌خورم خیلی هم خوب می‌خوابم. نه، اینجوری نیست، اثرش روی کیفیت خوابتون می‌ذاره و خواب شما رو مختل می‌کنه. یه چیز دیگه هم می‌خوام بهتون بگم، آدم به آدم هم فرق می‌کنه. در واقع واقعاً کافئین ممکنه روی بعضی از آدم‌ها اثر چشمگیری روی درمان سردردشون داشته باشه و بعضی از آدم‌ها بگن ما قهوه می‌خوریم سردردمون بدتر می‌شه. جالب‌ترش اینه که شما یه روز ممکنه با خوردن قهوه سردردتون بهتر شه، یه روز دیگه با خوردن قهوه سردردتون بدتر شه. خیلی پیچیدگی داره.

یه چیز دیگه‌ای که می‌خوام در موردش باهاتون صحبت کنم کر کومین هستش؛ ماده مؤثر زردچوبه (تورمریک). زردچوبه از گیاه‌های ریشه‌ای یا غده‌ایه و کرکومین یکی از مهم‌ترین ماده‌های مؤثر توی زردچوبه است. کرکومین اثر ضدالتهابی خیلی قوی داره ولی دوباره می‌خوام اینجا بهتون بگم که افرادی که ورزش‌های مقاومتی و استقامتی و قدرتی انجام می‌دن، بهتره که میزان زیاد زردچوبه یا کرکومین رو استفاده نکنن به خاطر اینکه اون اثر ضدالتهابی خوب نیست برای این ورزشکارها. این خیلی نکته مهمه که باید بهش دقت داشته باشین. اون جلوی التهاب رو می‌گیره و یه وقت‌هایی ما اون التهاب رو توی بدن ورزشکارها لازم داریم. التهابی که توی تمرینات ورزشی رخ می‌ده باعث هایپرتروفی عضلات می‌شه و ما این رو می‌خواهیم توی ورزشکارها. اصولاً کرکومین بی‌خطر و سیفه، اما توی این مطالعاتی که بررسی کردن واسه درمان سردرد، دوز کرکومینی که به افراد دادن خیلی دوز درمانی بالایی بوده؛ هشت هزار میلی‌گرم در روز بوده، یعنی هشت گرم در روز. و من اصلاً توصیه نمی‌کنم که هیچ‌کس سر خود بره این دوز کرکومین رو مصرف کنه، به خاطر اینکه می‌تونه آسیب‌هایی رو توی آدم‌ها ایجاد کنه، به خاطر اینکه برای خیلی‌ها منع مصرف داره، برای اینکه می‌تونه توی آقایون آسیب‌هایی رو ایجاد کنه و خطرناک بشه. بنابراین فقط و فقط با تجویز پزشکتون کرکومین رو استفاده کنین. خ ب در هر حال، مطالعات اخیر نشون داده که کرکومین اثر ضدالتهابی داره و در درمان بسیاری از سردردها می‌تونه مؤثر باشه، به‌خصوص درمان میگرن. توی مطالعات دیدن که استفاده همزمان از امگا 3 و کرکومین تونسته اثر چشمگیری توی کاهش سردرد داشته باشه. یه چیزی بهتون بگم، الان نرین زردچوبه رو خالی کنین توی غذاتون. تمام این چیزهای گیاهی مثل دارچین، زردچوبه، زنجبیل محدودیت مصرف دارن و اگرم خواستین استفاده کنین، مکملش رو با اجازه پزشکتون مصرف کنین. به خاطر اینکه مثلاً ماده مؤثری که توی یه ماده هست، باید خیلی زیاد از اون ماده بخورین تا اون مقدار ماده مؤثر رو به دست بیارین. بنابراین شاید مکملش بهتر باشه، اما باز با تجویز پزشکتون نرین زردچوبه رو توی غذاتون خالی کنین. این خیلی نکته مهمیه. اما دیدن که توی مطالعات مصرف همزمان کرکومین و امگا 3 نتایج شگفت‌انگیز بوده توی کاهش سردردها. و باز این نکته رو بهتون بگم که افرادی که داروهای ضد انعقادی مصرف می‌کنن، حتماً قبل از مصرف کرکومین باید با پزشکشون مشورت کنن. هر مکملی رو می‌خوایین بخورین، قبلش از پزشکتون براش اجازه بگیرین. داروهایی که مصرف می‌کنین، بیماری‌هایی که دارین، سابقه بیماری‌هایی که دارین، مثلاً افرادی که سابقه شیمی‌درمانی دارن، یه سری مکمل‌ها براشون ممنوعه. بنابراین سر خود داروهای بدون نسخه رو هم حتی نخورین.

خب این قسمت هم به پایان رسید. امیدوارم که این چیزهایی که بهتون گفتم، بهتون کمک کنه که سردرداتون بهبود پیدا کنه، درمان بشه و زندگی باکیفیت‌تری رو با این راه‌هایی که گفتم تجربه کنین. حالا یه دور تیتر‌وار می‌تونم این چیزهایی که گفتم رو بهتون بگم، ولی خودتون می‌تونین این پادکست که یه ذره طولانی شد، برین دوباره از اول گوش بدین و نوت‌برداری کنین، نکته‌هاشو بنویسین که بتونین ازش استفاده کنین تو درمان سردردتون. و این پادکست رو برای عزیزانتون که سردرد دارن هم بفرستین و بهشون کمک کنین که زندگی بهتر و باکیفیت‌تری داشته باشن. ما راجع به مکمل کراتین حرف زدیم، راجع به امگا سه حرف زدیم، راجع به کرکومین حرف زدیم، راجع به طب سوزنی حرف زدیم، نور قرمز یا ردلایت رو در موردش صحبت کردیم و انواع روغن‌های گیاهی که به درمان سردرد کمک می‌کردن. امیدوارم چیزی رو من جا ننداخته باشم. امیدوارم همیشه سلامت و خوشحال باشین و در پناه آگاهی باشین.