شرکت در یک چالش هشت هفته‌ای مدیتیشن ذهن آگاهی می‌تواند بر نواحی مختلف مغز که با حافظه، خودآگاهی، همدلی و استرس مرتبط است، تأثیرات زیادی داشته باشد. در جدیدترین مطالعه‌ای که توسط مجله تحقیقات روانپزشکی (تصویربرداری عصبی) منتشر شده است، تیمی از محققان وابسته به دانشگاه هاروارد در بیمارستان عمومی ماساچوست نتایج پژوهش خود را در اختیار عموم قرار داده‌اند. این پژوهش نشان می‌دهد که مدیتیشن (مراقبه) در بلندمدت منجر به ایجاد تغییراتی در ماده خاکستری مغز می‌شود.
به گفته سارا لازار، نویسنده ارشد برنامه تحقیقاتی تصویربرداری عصبی روانپزشکی و استاد دانشکده روانشناسی هاروارد، با وجود اینکه مراقبه یا مدیتیشن منجر به آرامش روحی و جسمی می‌شود، متخصصان این حوزه سال‌هاست معتقدند مراقبه مزایای ذهنی و روانی زیادی دارد که تأثیر آن در طول روز باقی می‌ماند.
“این مطالعه نشان می‌دهد که تغییر در ساختار مغز می‌تواند زمینه ساز برخی از این پیشرفت‌های ذهنی و روانی باشد به دلیل اینکه افراد پس از انجام مراقبه احساس بهتری دارند.
پژوهش‌های قبلی تیم لازار و دیگر محققان نشان می‌دهد که میان مغز افرادی که به طور تخصصی به مدیتیشن می‌پردازند با افرادی که هیچ سابقه از مدیتیشن ندارند، تفاوت های ساختاری زیادی وجود دارد. از جمله این تفاوت‌ها ضخیم شدن قشر مغز در نواحی مرتبط با توجه و یکپارچگی احساسی در میان افرادی است که مدیتیشن را به صورت حرفه‌ای انجام می‌دهند. اما این مشاهدات نتوانستند ثابت کنند که علت اصلی چنین تغییراتی انجام مدیتیشن است.
مراحل اجرای آزمایش ذهن آگاهی
در این مطالعه جدید، تصاویر رزونانس مغناطیسی (MR) از ساختار مغز 16 شرکت‌کننده در دو مرحله (قبل و بعد ازانجام آزمایش هشت هفته‌ایِ برنامه کاهش استرس مبتنی بر ذهن آگاهی (MBSR)) در دانشگاه ماساچوست گرفته شد. علاوه بر جلسات هفتگی که شامل تمرین مراقبه ذهن آگاهی – که بر آگاهی از حواس، احساسات و وضعیت روانی متمرکز است – تمامی شرکت‌کنندگان فایل‌های صوتی برای تمرین مدیتیشن دریافت کردند و از آن‌ها خواسته شد تا میزان تمرین خود در هر روز را مشخص کنند. مجموعه‌ای از تصاویرMR نیز از یک گروه کنترل در همان بازه زمانی گرفته شد. این گروه شامل افرادی بودند که تجربه انجام مدیتیشن را نداشتند.
گروه اول به طور متوسط 27 دقیقه در روز را به انجام تمرینات ذهن آگاهی اختصاص می‌دادند. نتایج به دست‌آمده از پرسشنامه ذهن‌آگاهی این گروه، پیشرفت‌های قابل توجهی را نسبت به نتایج به دست آمده قبل از انجام تمرینات نشان می‌داد. پس از بررسی تصاویر MR- که تمرکز آن بر نواحی بود که تفاوت‌های حاصل از مدیتیشن در مطالعات قبلی دیده شده بود- شاهد افزایش چگالی ماده خاکستری در هیپوکامپ (بخشی از مغز که برای یادگیری و حافظه اهمیت زیادی دارد) و ساختارهای مرتبط با خودآگاهی، همدردی و درون نگری بودیم.
نتایج حاصل از آزمایش ذهن آگاهی
همچنین، طبق گزارش‌های به دست آمده از شرکت‌کنندگان، از جمله تأثیرات مدیتیشن کاهش ماده خاکستری در آمیگدال است که نقش مهمی در نگرانی و استرس دارد. با وجود اینکه هیچ تغییری در ساختار مربوط به خودآگاهی که اینسولار نامیده می‌شود، مشاهده نشد (برخلاف مطالعات قبلی)، محققان معتقدند برای ایجاد تغییر در چنین نواحی باید تمرینات مدیتیشن برای مدت بیشتری انجام شود.
هیچکدام از تغییراتی که در بالا به آن اشاره شد، در گروه کنترل دیده نشد. این موضوع نشان می‌دهد که گذر زمان تأثیری بر بهبود عملکرد مغز ندارد.
به گفته بریتا هولزل، اولین نویسنده مقاله و دستیار پژوهشگر در برنامه برنامه تحقیقاتی تصویربرداری عصبی روانپزشکی دانشگاه گیسن آلمان، انعطاف‌پذیری مغز بسیار حیرت‌آور است؛ به گونه‌ای که با انجام تمرینات مدیتیشن و مراقبه می‌توانیم نقش مهمی در تغییر عملکرد مغز و افزایش سلامت و کیفیت زندگی خود داشته باشیم.
“مطالعات ما در جمعیت‌های مختلفی از بیماران نشان می‌دهد که مدیتیشن می‌تواند منجر به بهبود بسیاری از بیماری‌ها شود و در حال حاضر، به دنبال شناسایی مکانیسم‌های عمیق‌تری هستیم که می‌تواند روند ایجاد این تغییرات را سرعت بخشد.”
آمیشی جها، متخصص مغز و اعصاب دانشگاه میامی که اثرات آموزش ذهن آگاهی را بر روی افراد در شرایط استرس بالا بررسی می‌کند، می‌گوید:”این نتایج، مکانیسم عملکرد آموزش مبتنی بر ذهن‌آگاهی را اثبات می‌کند. این نتایج نشان می‌دهند که اولین تجربه فرد از استرس، نه تنها به کمک چالش هشت هفته‌ای تمرینات ذهن‌آگاهی کاهش می‌یابد، بلکه با تغییرات ایجاد شده در آمیگدال مغز مطابقت دارد. یافته‌های حاصل از این مطالعه فرصت‌های زیادی را برای تحقیقات بیشتر در مورد توانایی MBSR برای محافظت در برابر اختلالات مربوط به استرس، مانند اختلال استرس پس از سانحه، ایجاد می‌کند. آمیشی جها جزو محققان این مطالعه نبود.
منبع:
