مانترا چیست و از دیدگاه علوم اعصاب، چه تاثیری بر افراد دارد؟

مقدمه‌ای بر بررسی چگونگی کارکرد مانتراها به عنوان یک افزونه‌ی قدرتمند در تمرینات افراد از دیدگاه علوم اعصاب و چگونگی یافتن مفیدترین مانترا برای افراد مختلف

آیا تا به حال در طول کلاس یوگا یا مدیتیشن، چه به طور گروهی و چه طور تصادفی برای خودتان، ذکری گفته‌اید که در نتیجه­‌ی آن احساس آرامش عمیقی شما را فرا گرفته باشد؟ دلیل کارایی و تمایلتان با امتحان کردن آن در ادامه­‌ی این مطلب آورده شده است، پس با دارما مدیتیشن همراه باشید!

مغز شما در مانترا چگونه عمل می‌کند؟

به مدت هزاران سال، یوگی‌ها (افرادی که اطلاعات زیادی در مورد یوگا دارند) مانترا (Mantra) یا جاپا (Japa) را می‌شناسند. مانترا چه به صورت بلند ذکر گفتن باشد، چه به شکل زمزمه و یا حتی در دل گفتن یا نجوای درونی، ابزاری قدرتمند برای مدیتیشن و تمدد اعصاب است. به تازگی توجه علوم غربی به این موضوع جلب شده است.

دانشمندان علوم اعصاب با استفاده از ابزارهای پیشرفته تصویربرداری مغز، برخی از فواید این عمل باستانی برای سلامتی را تایید کرده‌اند؛ برای مثال آنها دریافتند که این عمل جهت کمک به پاکسازی ذهن و آرام کردن سیستم عصبی افراد می‌تواند مفید باشد.

در یک مطالعه جدید، محققان فعالیت در منطقه شبکه­‌ی حالت پیش فرض مغز (default mode network region of the brain) را اندازه گیری کردند تا نحوه­‌ی تاثیر مدیتیشن همراه با مانترا بر مغز را مشخص کنند. منطقه شبکه­‌‌ی حالت پیش فرض مغز جایی است که در زمانی که فرد، غرق در افکار خود است یا زمانی که ذهن در حالت سرگردانی است، در مغز فعال می­‌شود؛ از دیدگاه سلامت روان، یک شبکه حالت پیش فرض بیش از حد فعال، می‌تواند به معنای پریشانی مغز باشد.

محققان در پس این مطالعه از گروهی از افراد خواسته‌اند تا SAT NAM را (که با عبارت تقریبی “هویت واقعی” ترجمه شده است) در حالی که دستانشان بر روی قلب آنها قرار گرفته است، با خود بازگو کنند. شبکه‌های حالت پیش فرض مغز افراد، در طول مدیتیشن مانترا، سرکوب شدند و با افزایش تمرینات مانترا، این روند افزایش یافت.

تحقیقات نشان می‌دهد که مهم نیست که آیا شما یک مانترا باستانی سانسکریت مانند Sat Nam، دعای خداوند یا هر صدا، کلمه یا عبارت را تلاوت می‌کنید؛ تا زمانی که چیزی را با توجه متمرکز تکرار کنید، نتیجه می­‌گیرید.

هربرت بنسون (Herbert Benson) یک استاد پزشکی دانشکده پزشکی هاروارد است که به طور خاصی به مطالعه در مورد چگونگی رسیدن به خودآگاهی کامل علاقمند می‌باشد؛ او این سطح از خودآگاهی را “پاسخ تمدد اعصاب” می‌نامد. بنسون، در مورد مكان‌های تکرار مانترا سانسکریت و همچنین، تذکره­‌های غیر مذهبی، مانند ذکر کلمه‌ی “یک” ، آزمایش کرده و دریافت که صرف نظر از آنچه که تمرین‌کنندگان تکرار می‌کنند، کلمه یا عبارت، تقریباً همان تأثیرات یکسان را دارد که در حقیقت، همان آرامش و توانایی مقابله بهتر با عوامل استرس‌زای غیر منتظره زندگی است.

ریشه ها و تاریخچه مانترا

کلمه مانترا از دو کلمه سانسکریت ماناس (manad) (ذهن) و ترا (tra) (ابزار) گرفته شده است. – مانترا در مفهوم کلمه، به معنای “ابزاری برای ذهن” است و برای کمک به تمرین‌کنندگان برای دستیابی به ذات واقعیشان و قدرت بیشتر طراحی شده است. چیزهای بسیار بیشتری در مورد جادوی ارتعاش و طنین در سانسکریت وجود دارد.

جیریش، هنرمند موسیقی می‌گوید: “مانترا یک لرزش صدا است که ما از طریق آن با حضور ذهن بر روی افکار، احساسات و مهمترین نیت خود متمرکز می‌شویم.”

نهایتا،ً این لرزش عمیق و عمیق تر در آگاهی شما نفوذ می­‌کند و به شما کمک می‌کند تا حضور آن را به عنوان شاکتی یا shakti (یک نیروی قدرتمند و ظریف در درون هر یک از ما که ما را به حالت های عمیق‌تر آگاهی سوق می‌دهد.) احساس کنید.

یکی از مانتراهایی که به طور جهانی خوانده می‌شود، هجای مقدس هندو OMیا AUM است – که به نظر می‌رسد صدای خلق جهان باشد. اعتقاد بر این است که AUM حاوی هر ارتعاشی است که تاکنون وجود داشته و همیشه وجود خواهد داشت. Aum در واقع، ریشه پرانرژی مانتراهای طولانی دیگر “Om Namah Shivaya” (“من به شیوا تعظیم می‌کنم” می‌­باشد (از شیوا به عنوان خود درونی، یا حقیقت راستین یاد می‌­شود)) و Om Mani Padme Hum (که به معنای “جواهر نیلوفر آبی (Jewel of the Lotus)” می‌­باشد و تفسیرش این است که “با تمرین مسیری که شیوه و خرد را ادغام می‌کند، می‌توانید به درجه­‌ی عالی جسمی، گفتاری و ذهنی یک بودا تبدیل شوید”).

این مانتراهای محبوب هندویی به زبان سانسکریت هستند، اما مانترا در هر سنت معنوی بزرگی ریشه­‌های عمیقی دارد و می­توان آنها را در زبان­های بسیاری از جمله هندی، عبری، لاتین و انگلیسی یافت. یک مانترا رایج برای مسیحیان صرفاً نام عیسی است، در حالی که کاتولیک ها معمولاً دعای سلام ماری یا ماریای باکره (Hail Mary or Ave Maria) را تکرار می‌کنند. بسیاری از یهودیان باروخ آته آدونای (Barukh atah Adonai) را تلاوت می‌کنند (“تو برکت هستی، ای  پروردگار”) ، و مسلمانان نام الله را مانند یک مانترا تکرار می‌کنند.

چگونه مانترا را شروع کنیم؟

در برخی از تمرینات، مانند مراقبه متعالی، دانشجویان، یک رهبر مراقبه آموزش‌دیده را برای یادگیری و دریافت مانترا استخدام می‌کنند. اما روش‌های زیادی برای تمرین مانترا به طور مستقل و رایگان وجود دارد. صرف نظر از مانترایی که انتخاب می‌کنید، تداوم در انجام آن، عاملی مهم است.

سالی کمپتون، مربی مدیتیشن و نویسنده می‌گوید: “شما از طریق تمرین منظم در طی یک دوره زمانی (مثلا ماه‌ها یا حتی سال‌ها) به یک مانترا زندگی می­بخشید؛ این کار کمی شبیه به سابیدن چخماغ به یک سنگ برای ایجاد جرقه‌­ی آتش است. اصطکاک هجا در خودآگاهی شما و تمرکز کردن جهت بازگرداندن خود به مانترا برای دفعات متعدد و به خصوص توجهی که برای احساس تشدید یا طنین مانترا در آگاهی خود دارید، در نهایت، انرژی موجود در مانترا را آزاد می‌کند و آن را از حالتی که فقط کلمات باشند، به یک انرژی زنده که حس می‌کنید که وضعیت درونی شما را تغییر خواهید داد، تبدیل می­‌کند.”

بیشتر مربیان توصیه می‌کنند که با قرار گرفتن در حالت راحت مانند نشستن یا درازکش با هر دم و بازدم مانترا را تکرار کنید. زمانی که افکار یا احساسات به ذهن شما خطور می‌کند، به آنها توجه کنید و سپس، به آرامی مانترا را بازگو نمایید. گفته می‌شود که تمرین‌کنندگان حرف‌ه­ای فارغ از کاری که به آن مشغول هستند، در تمام حالات، مانترا را در ذهن خود تکرار می‌کنند.

چند دقیقه در روز را به تمرین کردن اختصاص دهید؛ سعی کنید این زمان، 20 دقیقه یا بیشتر باشد. روش‌های سنتی بسیاری توصیه می­‌کنند که حداقل برای چند ماه یک مانترا را تکرار کنید تا به تعمیق تمرین و پرورش احساس آسودگی، حضور و آرامش بیانجامد و بعد از آن تغییرش دهید.

کمپتون می‌گوید، “شما اغلب باید یک مانترا را برای مدت مدیدی تکرار کنید تا واقعا نتیجه دهد و تاثیرش را احساس کنید.”

مانترای خود را انتخاب کنید!

یک مدیتیشن با مانتراهای  SO HAMو SAT NAM را با حضور یک فرد راهنما، انتخاب کنید؛ گرچه حتی می‌توانید با انتخاب و خلاقیت خود نیز یک مانترا را انتخاب کرده و امتحانش کنید.

مانترای شما می‌تواند باستانی باشد یا یک مانترای امتحان پس‌داده یا مانترای سانسکریت و یا به هر شکل دیگری باشد. می‌تواند هر کلمه یا عبارتی باشد، به هر زبانی که به نظر شما آرامش‌بخش‌، الهام‌بخش یا اصولی است. برای مثال فردی بود که با تکرار کلمه “Cornfield”((مزرعه­ ذرت)) به طور خاصی، آرامش می‌یافت و در مواقع اضطراب آن را تکرار می‌کرد!

جملات/عبارات پیشنهادی ما برای مانترا را در ادامه آورده‌ایم: 

1. امروز آرامش و وقار متعالی از آن من است، چون من تمام قدرت و توانایی خود را در ابراز اراده الهی متمرکز می‌کنم. (Perfect peace and poise are mine today as I concentrate all of my power and ability upon expressing the divine will)

این مانترای روزانه بسیاری از افراد است که مورد تایید علمی یوگاناندا نیز می‌باشد.

2. من اینجا هستم! (?I’m right here)

آنا شوگرمن تعریف می‌کند که مدتها پیش، در حالی که در یک کوهستان پرخطر دوچرخه سواری می‌­کردم، عبارت “من اینجا هستم” به ذهنم خطور کرد و دلم را آرام کرد و راه خود را به قلبم باز کرد. تا امروز، زمان‌هایی که به ثبات و اطمینان خاطر نیاز دارم، از آن استفاده می‌کنم.

3. ام (Om)

با الهام از یوگی های باستانی … انرژی الهی

در مدیتیشن، غالباً سه بار OM یا AUM را ذکر می‌کنند که به طور نمادین انرژی الهی یا شاکتی را مجسم می‌کند که سه ویژگی اصلی آن آفرینش، محفاظت و رهایی است. این مانترا یا ارتعاش، چیزی است که از هندوئیسم نشاًت می­‌گیرد و از قدرت معنوی و خلاقیت بالایی برخوردار است.

4- لوکا سامستا سوخینو باهانتو (Lokah Samastha Sukhino Bhavanthu)

شعار تمامیت. یکی از اساتید یوگا می‌گوید: “من به هر تمرین و تدریسی با این مانترا زیبا پایان می‌هم که معنای آن این است که “باشد که همه موجودات در همه جا شاد و آزاد باشند و به امید اینکه افکار، کلمات و اعمال زندگیم به نوعی در این خوشبختی و آزادی همگانی، نقش داشته باشد.”

5. مانترا گایاتری (Gayatri mantra)

که با آوایی مقدس نورانی می­‌شود:

Om Bhur Bhuvas Svaha

Thath Savithur varaynyam

Bhargo dheyvasya dhimahih

dhyoyonah pratchodhay-yath

این مانترا به طور سنتی به صورت آواز کاپلا (Capella نوعی موسیقی که در آن ساز وجود ندارد و خواننده بدون همراهی آلات موسیقی آن را اجرا می‌­کند) خوانده می­‌شود؛ این مانترا توسط بسیاری از ستاره‌های کرتان (Kirtan نوعی موسیقی سنتی هندی) به شکل زیبایی در موسیقی گنجانده شده است که معنای آن عبارت زیر است:

ما کلمه شابدا (shabda) را که در زمین، بهشت آسمانها و آنچه فراتر از آن است، پرستش می‌کنیم. با مراقبه­‌ی این قدرت باشکوه که به ما زندگی می‌دهد، روشنایی ذهن و قلبمان را طلب می‌کنیم.

تینا مالیا (Tina Malia) مربی مانترا و موسیقیدان معنوی که اعلام کرده، این مانترا جانش خود نجات داده ­است، می‌گوید: “به نظر می‌رسد که پس از مدتی این مانتراها تبدیل دوستان و معشوقه­‌هایمان می‌­شوند!”

منبع:

The Science & Magic of Mantra