دهان یک منطقه خاصی از بدن ما هست که در حقیقت یک چهارراهیست که هم خودش حفره دهانی هست هم از طرف مجاری بینی، سینوس‌ها، حلق و ادامه یک مسیر غذا که به معده می‌ره از طریق دهان انجام می‌شه. ناحیه بسیار مهمی هست، توجه بهش طبیعتاً خیلی برای سلامت ما اهمیت داره. چه در تغذیه‌مون، چه در تنفس‌مون، چه در تکلم‌مون، همه اینها یک مجموعه هستش که می‌تونه کل بدن و رفتار ما رو تحت تأثیر قرار بده. بیماری‌های دهان شامل خیلی از بیماری‌هایی میشه که میکروب‌ها و ویروس‌ها و غیره می‌تونن در نقاط مختلف بدن ایجاد کنن. دهان می‌تونه ورودی و منشأ همه اینها باشه. دهان محلی هستش که مرطوبه، حرارت داره، میکروب داره و فشارهای مکانیکی در دهان وجود داره به خاطر وجود عضلاتی مثل زبان، لب، عضلاتی که جویدن رو ایجاد می‌کنه. این توضیح رو دادم بگم که ما با یک استرکچری مواجه هستیم در داخل دهان که خیلی اتفاقات متنوعی در اطرافش داره اتفاق می‌افته.

اهمیت نگهداری دهان، همون جور که اشاره کردم، فقط برای بیماری‌ها نیست. حتی صحبت کردن ما، زیبایی، یک سوم تهدانی صورت، همه اینها باز به بحث نگهداری از سلامت دهان و دندان‌های ما برمی‌گرده. ما اول باید حالت سلامت رو بشناسیم، حالت فیزیولوژیک رو بشناسیم تا بتونیم در مورد حالت پاتولوژیک صحبت بکنیم و بگیم چه چیزی بد است و چه چیزی مضر است. من فکر می‌کنم که همه خیلی خوب می‌دونن که بهداشت دهان و دندان اون‌جوری که تصور می‌شه، در برداشت عمومی این هست که ما حتماً مسواک می‌زنیم و یا یه مقدار کارهای بیشتر مثل نخ دندان یا غیره. ما می‌تونیم این مسائل رو اینجوری مطرح بکنیم که با توجه به این که دهان و دندان یک بخش بسیار مهم از بدن ماست که نه فقط سلامت خودش، بلکه سلامت بقیه جاهای ما رو می‌تونه تأمین بکنه.

من یه توضیح مختصری در ارتباط با حالت سلامت که به چه صورت هست بدم که بعد ببینیم نقص از کجا به وجود میاد و چه کارهایی رو نباید انجام بدیم رو بریم سراغش. یکی از مسائل خیلی مهم شکل‌گیریه استخوان‌های فک هست و بعد می‌دونیم که دندان‌های ما داریم که دندان‌های شیری هست. این دندان‌های شیری از بین می‌رند همین‌جور که داره فک رشد می‌کنه با گذر زمان، دندان‌های دائمی به وجود میان. تو همین گذر زمان، علایق و سلایق یک فرد که کودک هست تا به نوجوانی می‌رسه و بزرگ‌سالی، عوض می‌شه. این علایق و سلایق رفتارهای تغذیه‌ای فرد رو عوض می‌کنه و تمام اتفاق‌هایی که برای ما می‌افته، عملاً تا برسیم به سن بزرگ‌سالی، همه‌ش در کودکی ما داره اتفاق می‌افته. من خیلی دوست دارم بحث رو از اینجا شروع کنم چون می‌شه پایه‌ی همه اتفاقاتی که می‌افته. خیلی از بیماران من سؤال می‌کنن، می‌گن که من همه زندگیم رو در دندان‌پزشکی بودم و واقعاً خسته شدم. خب حقم دارن. ما سی و دو تا دندان داریم و برای هر کدومش که بخواد خراب بشه واید مشکل ایجاد بشه، باید مراجعه کنیم به دندان‌پزشک و این حرف بیمار منطقی هست. ولی اشکال کار کجاست؟ بیماران می‌گن ما به دندان‌هامون می‌رسیم ولی باز هم خراب می‌شه. ببینید من اینو مختصر و فهرست‌ وار می‌گم فقط برای این که بتونیم تصور ذهنی داشته باشیم که چه اتفاقاتی برای دهان و دندان ما می‌افته که بعد در بزرگ‌سالی اینقدر گرفتار می‌شیم. مسائل بهداشت دهان و دندان و پوسیدگی دندان کاملاً برمی‌گرده به سه تا چیز. یک، باید مواد قندی وجود داشته باشد. دو، باید میکروبی وجود داشته باشد. سه، باید دندانی وجود داشته باشد.  خب، ما که دندان رو داریم، میکروب هم که در دهان ما هست. همان‌جور که می‌دونید آلوده‌ترین جای بدن انسان دهانشه چون همه‌ی میکروب‌ها از طریق بینی، از طریق دهان، تنفس، خوردن همه چیز وارده دهان ما می‌شه. میکروب باید به صورت یک کلونی ارگانایز در بیاد. میکروبی که همین‌جوری داخل دهان ما هست. اولم این رو هم بگم حتما که میکروب، نه هر میکروبی، میکروب‌های خاصی هست، سه نوع میکروب شناخته شده هست که عامل پوسیدگی در دهان دان هست. این میکروب‌ها از کجا میان؟ می‌تونن از محیط در حقیقت میکروب باشن. میکروب در محیط هست، می‌تونه بیاد دهان ما بشه. میکروبی که توی دهان می‌خواد پوسیدگی‌زایی بکنه با چند تا میکروبین اتفاق نمی‌افته. میکروب‌ها کلونایز می‌شن، یعنی گروه میکروبی می‌رسن تا تشکیل پلاک میکروبی رو بدن، یعنی مجموعه‌ای از میکروب‌های ارگانایز شده. وقتی ما مواد قندی مصرف می‌کنیم، این مواد قندی که روی این پلاک‌ها، روی جرم‌ها یا روی قسمت‌های مختلف دهان که گیر غذایی در حقیقت هستن شکل می‌گیرن، این قندها توسط این میکروب‌ها مصرف می‌شن. حالا تصور عموم اینه که ما کرم داریم یا میکروبی که میاد دندان رو می‌خوره. نه، این شاید یک تصوری باشه مثل داستان. در حقیقت این پلاک‌های میکروبی که مجموعه‌ای از میکروب‌ها هستن، قند که اضافه می‌شه، میکروب‌ها قندها رو مصرف می‌کنن. قندها تولید اسید می‌کنن. دهان ما یک محیطی هست که در یک pH خنثی قرار می‌گیره نسبتاً و خود سیستم بدن از طریق بزاق دائم داره این pH رو در حالت خنثی نگه می‌داره. چون با خوردن مواد غذایی مختلف pH دهان ما یا اسیدی می‌شه یا قلیایی می‌شه و بلافاصله بدن سعی می‌کنه از طریق آمفوترها بیاد این شرایط اسیدی یا قلیایی رو به حالت خنثی برسونه.  وقتی که پلاک‌های میکروبی وجود دارن و میکروب‌ها در آن فعال هستن، وقتی ما مواد قندی مصرف می‌کنیم، در ظرف چند دقیقه، حدود پنج دقیقه این‌جور که گفته می‌شه در تحقیقات، شروع می‌کنه این میکروب‌ها با مصرف قند که حالا فرمول گلوکز هست، اون رو تجزیه‌ش می‌کنن، مصرفش می‌کنن، مواد دفعی که میکروب به جا می‌ذاره مواد اسیدی است. اسید شروع می‌کنه pH محیط دهان رو به حالت اسیدی  میاره پایین.

تو این اتفاق چه اتفاقی می‌افته؟ مثل شوینده‌هایی که برای سرامیک استفاده می‌کنیم، یعنی مواد اسیدی سرامیک رو متخلخل می‌کنن. بزرگ‌ترین سد دفاعی دندان مینا دندان هست که مانع از این می‌شه که میکروب‌ها و مواد مختلف بتونن به عاج داخل که حساس است برسند. ما سرماگرم‌ها رو حس می‌کنیم و این مینا مانع این قضیه می‌شه. حالا این اسید مینا رو که مختل می‌کنه، مینا سست می‌شه. در اثر جویدن، فشارهای غذایی یا هر چیز کوچک، این مینا از بین می‌رود. اینجا هست که پوسیدگی وارد دنتین ما می‌شه، در حقیقت وارد اون قسمت به نوعی زنده‌ی دندان ما. البته خود دنتین زنده نیست، شاخه‌هایی هست از عصب دندان که در مرکز دندان قرار داره که وارد این دنتین می‌شه. از دنتین به بعد ما دیگه حس می‌کنیم، یعنی وقتی مینا دندان ساییده شده باشه یا به هر دلیلی شکسته شده باشه، دیگه ما از این به بعد می‌تونیم سرماگرما، شیرینی‌جات، ترشی‌جات رو حس کنیم.

پس تا اینجا فهمیدیم که پلاک میکروبی با تولید اسید، مینا رو متخلخل یا شکننده می‌کنه و با یک آسیب کوچک این مینا از بین می‌ره، میره کنار. اینجا هست که دیگه ما کم کم شروع می‌کنیم شیرینی‌جات، ترشی‌جات رو حس کردن. وقتی پوسیدگی خیلی بیشتر بشه، این عاج دندان رو دوباره تحت تأثیر قرار می‌ده و اون رو هم از بین می‌بره، تبدیل به مواد مرده می‌شه. این مواد مرده داخل دهان همون بوی بد پوسیدگی و بوی تعفن رو ایجاد می‌کنن. تا کم کم دیگه میکروب اینقدر پیشرفت می‌کنه تا می‌رسه به خود عصب دندان و اون پالپ یا آن بافت زنده عصب دندان. اصلاً به طور کل چی هست؟ یک بافت نرمه که توش عصب و عروقه. وقتی که میکروب و مواد التهابی به عصب دندان می‌رسه، این بافت می‌خواد متسع بشه، جا نداره و چه اتفاقی می‌افته؟ می‌شه دندان درد. موقعی که دیگه این متسع می‌شه چون باز جایی ندارد، عروق رو هم دیگه کولپس می‌کنن، مسیر خون‌رسانی پالپ دندان بسته می‌شه و موادی ترشح می‌شه. حالا ما نمی‌خوایم خیلی علمی برخورد بکنیم با این قضیه، نهایتاً اون عصب می‌میره. حالا ایجاد درد و آبسه و غیره این یه توضیح کلی از شرایط آناتومی دندان و این که اصلاً چطور این میکروب‌ها برای ما این بیماری یعنی پوسیدگی دندان رو ایجاد کردن که ما یک شاکله کلی داشته باشیم.

خب، طبیعتاً وقتی که این مسیر رو ما متوجه شدیم، پس باید بیایم از اون مثلث میکروب، دندان و ماده غذایی، یه چیزی رو حذف کنیم که این مثلث رو از بین ببریم و نذاریم که پوسیدگی به وجود بیاد. البته این توضیح صرفاً در مورد پوسیدگی و بیماری‌های دهان نیست. نگهداری از دهان فقط بحث پوسیدگی نیست، ولی پوسیدگی شایع‌ترین هست. الان در این مورد من صحبت کردم. خب، ما چی رو می‌تونیم حذف بکنیم؟ دندان رو که نمی‌تونیم حذف بکنیم، دندان رو اتفاقاً باید نگه داریم. غذا رو هم که نمی‌تونیم حذف بکنیم. میکروب رو هم صد درصد نمی‌تونیم حذف کنیم، ولی می‌تونیم اینها رو کاهش بدیم. با چه کاری؟  بهداشت دهان و دندان سال‌هاست که همه‌مون آموزشش رو دیدیم. از تلویزیون، روزنامه، این ور، اون ور، دیگه فکر می‌کنم همه این رو وارد هستن و مسلطن. ولی اشکال در نحوه‌ی اجراس.  بسیاری از بیمارها می‌گن ما به دندان‌هامون خیلی می‌رسیم، ولی باز پوسیدگی داریم. خب باید بررسی بشیم. ببینیم این رسیدگی به دندان به چه صورته؟ ما مسواک می‌زنیم. مسواکمون چه شکلی داره؟ آیا وقتی که مسواک می‌زنیم حالت تهوع میگیریم؟ درهمین توضیحی که الان من دادم گفتم که وقتی که پلاک میکروبی تشکیل می‌شه، در عرض پنج دقیقه می‌تونه محیط دهان رو اسیدی بکنه. صبحانه خوردی، ناهار خوردی، شب مسواک می‌زنیم. یعنی از صبح تا شب محیط دهان شما اسیدی است و اون میکروب عامل پوسیدگی داره کار خودش رو می‌کنه. شما شب هم مسواک می‌زنید، خب خیلی خوبه، بسیار عالی. اون مسواک می‌تونه مواد غذایی، یه سری چیزها، چربی‌ها، این‌ها رو از روی دندان برداره. یه مقدار پلاک میکروبی رو از بین ببره. نه صد درصد. و یه اشکال دیگه داره، اون اشکالش هم اینجاست که مسواک سطوح دندان رو تمیز می‌کنه. اگر ما با دقت مسواک تازه بزنیم، سطوح دندان محدود هستن، آندرکات‌هایی داره. ما اگر آناتومی دندان رو بشناسیم، می‌تونیم مسواک‌مون، اون سر مسواک یا اون موهای سر مسواک‌مون رو جوری تنظیم کنیم که فقط صاف مسواک نزنیم، که به صورت افقی ما یک حالت رفت و برگشتی شدید بدیم. وقتی این حالت رو تو ذهن‌مون تصور بکنیم، یه قسمت‌هایی کمتر مسواک می‌خوره، یه قسمت‌هایی بیشتر مسواک می‌خوره. چه اتفاقی می‌افته؟ قسمت‌هایی که کمتر مسواک می‌خوره، پلاک میکروبی‌ش برداشته نمی‌شه. قسمت‌هایی که بیشتر مسواک می‌خوره، ساییده می‌شه. بنابراین اومدن تحقیق کردن، بررسی کردن، روش صحیح مسواک زدن رو به وجود آوردن. آقای به نام “بست” بوده این کار رو کرده. و بعد حالت بعدی شده “مودیفای بست” به این شکل که بیاییم حالت چرخشی، لرزشی، همه حالت‌هایی رو که ما می‌خوایم دندان رو مسواک بزنیم رو ادغام کنیم، نه با فشار خیلی شدید، تنظیم زاویه دست ما در سطوح مختلف. ممکنه این توضیحات من الان به نظر خیلی سخت بیاد. یه شنونده بگه اوه برای مسواک زدن من باید چقدر زاویه درست کنم. نه، ما اصلاً نمی‌خوایم بگیم یه زاویه خاص یا عدد خاص. ما فقط می‌خوایم مطمئن بشیم آیا تمام سطوح دندان ما موی مسواک به یک اندازه بهش رسیده. که با یک مقدار تمرین، در حافظه ما قرار می‌گیره و دستمون ناخودآگاه کارو می‌کنه. فقط باید در ابتدا بدانیم که مسواک و خمیر دندان وارد دهان شدن، به معنی این که دیگه پوسیدگی‌ها تمام شد نیست.

پس یه مسواک زدن صحیح که شامل سطوح جونده‌ی دندان، سطح داخلی که در کنار زبان یا کام دهان ما قرار می‌گیره، سطح جونده و سطح بیرونی و در جاهایی که دندان‌هایی می‌سین داریم، یعنی دندانی نیست، حالا برده یا کشیده شده و افتاده، سطوح جانبی دندان‌ها. این شد سطوح در دسترس. سوالی ایجاد می‌شه که خب این کافیه؟ صد درصد نه. بعضی‌ها نخ دندان رو یک تفنن یا به عنوان یک کار اکسترا نگاه می‌کنن که دیگه اگه خیلی بخوایم به خودمون برسیم. نه، دقیقاً به همون اندازه‌ی مسواک یا شاید حتی مهم‌تر از خود مسواک نخ دندونه. چون بیشترین فود ایمپکشن یا تجمع غذایی یا گیر غذایی بین دندان‌های ماست و نخ دندان به نوعی دندان‌پزشک ماست. شاید تعجب بکنید از این حرف من، ولی نخ دندان غیر از این که بین دندان‌ها، جایی که مسواک تمیزش نمی‌کنه رو تمیز می‌کنه، با توجه به ایجاد رشته‌ خونریزی، رشته رشته شدنش و بویی که نخ دندان می‌گیره، این دندان‌پزشک به ما نشون می‌ده که اونجا چه خبره و یک اشکالی داره ایجاد می‌شه.  وقتی ما یک پوسیدگی کوچیک بین دندانی داشته باشیم، نخ دندان ما پاره می‌شه، ریش‌ریش می‌شه، خونی می‌شه، بو می‌گیره. این اتفاق سریعاً یعنی که من باید به دندان‌پزشک مراجعه کنم و در این مرحله می‌تونم با یه ترمیم ساده و هزینه کمتر این مشکل رو برطرف بکنم. و اگر رها بکنم پوسیدگی گسترش پیدا می‌کنه بین دو تا دندان مجاور هم. به جای یک دندان می‌شه دو دندان و بعد می‌رسه به مراحل پیشرفته‌تر که تجربه درد رو داریم و درمان‌های اندو یا آرسی‌تی یا درمان ریشه به وجود میاد. پس باز یکی از نگهداری‌های خوب این هست. بعضی‌ها از خلال‌های دندان چوبی استفاده می‌کنن که وقتی که نخ دندان هست، بهتره که از خلال دندان چوبی استفاده نشه چون خود چوب یک پورزهای خیلی ریزی داره. این‌ها می‌تونه تو لثه فرو بره، به عنوان جسم خارجی ایجاد التهاب بکنه و مشکل‌زا بشه و احتیاجی به در حقیقت به این چوب‌ها نخواهد بود. در یک مواردی فاصله‌های بین دندانی ما یک مقدار زیاده. می‌بینیم که نخ رد می‌شه توی دندان ولی اون تو لَق می‌زنه و چیزی رو هم تمیز نمی‌کنه.

اولاً که در استفاده از نخ دندان باید دقت کنیم که تماس بین دو تا دندان ما که بهش کانتکت می‌گیم، وقتی نخ رو رد می‌کنیم باید یک مقدار گیر کنه. باید صدای طبقی رد بشه. نخ دندان رو به دیواره‌ها بکشیم که اگر چیزی هست تمیز بشه. نه خیلی شدید که ما خودمون باعث خونریزی لثه‌مون بشیم، نه خیلی آروم، ولی به دیواره‌ها بکشیم. یه موقعی هست خیلی فضا بزرگه، از مسواک‌های بین دندانی که مسواک‌های خیلی ریزی هستن، در سایزهای مثلاً مدیوم، کوچک و بزرگ استفاده می‌شه که بین دندونی رو می‌تونه بین فضاهای بزرگ‌تری که نخ نمی‌تونه تمیز بکنه، می‌تونیم از اونا استفاده بکنیم. این مال حالتی بود که خب سلامت دهان و دندان برقرار هستش. در مورد مسواک هم یک نکته اینجا تو پرانتز اضافه بکنم. این هم که هم اندازه‌ی سر مسواک ما مهمه که برای دهان ما خیلی بزرگ نباشه، نتونیم به دندان‌های آخر برسانیمش و همین که میزان صفتی در حقیقت موهای مسواک ما باید مدیوم باشه و نه سافت باشه. چون سافت اصلاً مال شرایط نرمال نیست، مال شرایطیه که کسی که جراحی انجام داده و صفتش هم اصلاً برای دهان و دندان مناسب نیست. پس درجه مدیوم یا متوسط بهترین مسواکه.  زمان تعویض مسواک هم خیلی مهمه. هر موقع دیدیم موهای مسواک کج شده، اون رو باید عوض کنیم چون نکات بریستل‌ها هست که داره کار انجام می‌ده. وقتی که مسواک خمیده بشه، بدنه یا اون تارهای پلاستیکی روی دندان ما کشیده می‌شه و خودش سایش ایجاد می‌کنه. توی تمیز کردن دهان دوست دارم که چند تا نکته رو بگم، خیلی مهمه. وقتی که ما مواد اسیدی مصرف کردیم، اصلاً سالادی خوردیم، لیمویی خوردیم، لواشک یا مواد ترشی که دوست داریم، این‌ها به شدت میان. این مواد اسیدی روی دندان قرار می‌گیرن، pH رو میارن پایین و اسیدی می‌کنن.  مثالی که زدم مثل مواد شوینده‌ی اسیدی که برای سرامیک استفاده می‌کنیم. این مواد اسیدی الان وارد دندان شدن، مثل اون میکروبی که اسید تولید می‌کرده. ما به هیچ عنوان نباید در این مرحله فشار مکانیکی مثل مسواک یا نخ دندان رو به دندان وارد کنیم. باید سعی کنیم با یه آب ساده که تو دهان می‌چرخونیم، سعی کنیم که مواد اسیدی رو تو دهانمون اولاً کاهش بدیم و اجازه بدیم که بزاق دهان ما به عنوان آمفوتر عمل بکنه یا خود خمیر دندان‌ها که می‌تونن در حقیقت pH رو بیارن به حالت خنثی. ولی مسواک شدید زدن یا سابیدن دندان در این مرحله اصلاً توصیه نمی‌شه، می‌تونه خودش باعث سایش مینای دندان بشه.

بعضی از نخ دندان‌ها حالت استریپ داره، یعنی مثل یک نوار می‌مونه، یعنی یه پهنه داره. بعضی نخ دندان‌ها تافته‌اند، مثل نخ خیاطی، انگار چند تا نخ که به هم تافته شده است. بعضی نخ دندان‌ها یونیتافته، یک‌رشته است. بعضی‌ها وقتی بزاق بهش می‌خوره، حالت پف‌کرده پیدا می‌کنه که بتونه فضای بین دندونی رو بهتر تمیز بکنه. نکته‌ای که مهمه، من خودمم به نخ دندان‌های ایرانی عادت کردم، البته واقعاً کیفیت‌شون خیلی خوبه. نهایتاً، تو همون جمله قبلی که گفتم، در ارتباط با مسواک‌ها و یا حتی خمیر دندان‌ها، شاید بیشترین عملکرد رو خود ما داریم که چقدر درست داریم این کار رو انجام می‌دیم. صرفاً به برندینگش نیست.  بعضی نخ‌ها یه ذره آدم رو اذیت می‌کنن، آره قبول دارم. یه ذره مثلاً یه حالت سفتی و خشنی تو دهن داره. ولی اصولاً اون چیزی که من توصیه می‌کنم، اونایی که تافته‌اند، چند رشته و هم دیگه تابیده شده‌اند خوب نیستن. خود این‌ها باز دوباره ریزپورزهایی داره. مثل قسمتی که در مورد خلال دندان صحبت کردم، اون ریزپورزها می‌تونه اذیت کننده باشه یا به گوشه‌های ترمیم یا یه چیز کوچیک گیر بکنه و حالت متلاشی پیدا بکنه، می‌تونه خودش اون نخ‌های ریزش بره لای دندان و لای لثه بمونه، اذیت کنه. در انجام اونایی که تک‌رشته‌ای هستن و از یه ضخامتی برخوردارن که برای اون فرد مناسب هست، چون بعضی‌ها دندان‌هاشون خیلی کانتکت‌های تایت داره و نخ به سختی رد می‌شه، بعضی‌ها دندان‌هاشون نخ ازش راحت‌تر رد می‌شه. ولی در هر صورت، عملکرد خود ما در نخ انداختن و پیدا کردن این مهارت از همه چیز مهم‌تره. که ما نخ رو وقتی لای دندان رد کردیم، وقتی رسید به لای لثه‌ای دور طوقه‌ی دندان، یه حرکتی، یه مانوری بهش بدیم. نه این که فقط ما نخ از بالا رد کنیم بکوبیم به کفش و بیاریم بالا. این ما فقط خیلی وقتا غذاها رو پک می‌کنیم اونجا و اصلاً چیزی رو بیرون نمیاریم از لای دندان. پس این یک مهارته. من فکر می‌کنم که هر کسی باید این مهارت رو بتونه از طریق دندان‌پزشکش یا با یه مدت تمرین خودش به دست بیاره. در مورد نخ دندونی که مشکلاتی که بیمارها همیشه می‌گن، ما نخ نمی‌اندازیم، می‌گن سخته، مهارتش رو نداریم. در این مورد فقط می‌تونم بگم که این چیزی نیست که ما بگیم بریم فلان ویدیوی آموزشی رو ببینیم. چون چیزی نیست که ما ببینیمش. داریم یه دوتا نخ و دور دوتا انگشت رو می‌پیچونیم می‌بریم داخل دهان.  پس تصور کنیم که اگر حتماً لازم است که این کار رو بکنیم، چجوری باید این کار رو بکنیم و مطمئناً راهش رو پیدا می‌کنیم. به کمک زبون، به کمک دوتا انگشت. ما که نمی‌بینیم، با لمس داریم این کار رو می‌کنیم و با تصور کردن، خیلی راحت به نظر من بعد از یه چندبار انجام دادن، این کار رو می‌کنیم و باید این رو بدونیم که بسیار بسیار بسیار مهم است.  بیشتر پوسیدگی ها بین دندانی هستش  نه روی سطح دندان .

در درجه بعدی می‌بینیم پوسیدگی تو دندان‌های عقب ماست. چرا؟ چون سطح جونده دارن. اونجا شیارهایی داره، غذاها اونجا لح می‌شن و می‌رن توی شیارها می‌مونن. ما هم تنبلی میکنیم و جلوی دهان‌مون رو که بیشتر برای دیگران دیده می‌شه یا خودمون حال و حوصله داریم مسواک بزنیم. معمولاً باز می‌بینیم ریت پوسیدگی تو دندان‌های قدامی کمتره، تو دندان‌های عقب بیشتره.  پس وقتی ما می‌بینیم که ریت پوسیدگی بین دندانی بیشتر هست و بعد در دندان‌های خلفی توی شیارها بیشتره، باید بدونیم هر جا که ما گیر غذایی پیدا می‌کنیم، اونجا جای مهم‌تریست.پس از اول بریم سراغ اون. به قول کتاب “ایت دت فراگ” که می‌گه آقا جان، اون زشت‌ترین قورباغتو اول بخور.

 بریم سراغ سخت‌ترین کاره، چون مطمئناً اون داره آسیب بزرگ‌تری می‌زنه، نه اون آسان‌ترین اتفاق.  خب، یه مقدار برمی‌گرده به خودمون که یه ذره پاشیم این کار رو انجام بدیم. واقعاً این نکته بسیار مهمیه. رو خودمون کار بکنیم و بگیم نخ جدیست و اتفاقاً نخ راحته. چون احتیاج به سرویس بهداشتی و مسواک زدن و کف و دهان شستن و این‌ها نداره. نخ رو هم خودمون باید دندان‌های خودمون رو بشناسیم. ممکنه یک نفر در روز یک بار نخ دندان احتیاج داشته باشه، یکی دیگه خودش می‌دونه که باید بلافاصله بعد از غذا حتماً استفاده کنه. رژیم‌های غذایی فرق می‌کنه. بعضی‌ها خیلی رژیم غذایی گوشتی دارن، حتماً باید گیر گوشت لای دندان‌ها بیشتر می‌شه و طبیعتاً نخ دندان باز لازمه. چون نخ دندان رو می‌تونیم خیلی کوچیک کنار دستمون داشته باشیم و حالا موقعی نخ انداختن، نهایتاً آدم می‌ره یک گوشه‌ای. حالا شاید توی جمع نخ انداختن کار قشنگی نیست، ولی به‌هرحال می‌شه محدودش کرد به نقطه‌ای که کسی ما رو نبینه و مشغول بشیم و دندان‌مون رو تمیز نگه‌داریم که خیلی خیلی مهمه.

پس نخ انداختن یا مسواک زدن معمولاً حالا دو سه بار در روزه، ولی اصلاً تعداد مشخص علمی توصیه‌شده‌ای نداره. شما یه دندان رو رفتی ترمیم کردی، یک اوورهنگ کوچیک داره، یه برجستگی کوچیک. اوورهنگ یعنی که ترمیم از دندان یه بیرون‌زدگی کوچیک داشته باشه. شما می‌دونی که باید بعد هر غذا اونو تمیز بکنی. این دیگه درش شکی نیست. پس می‌شه بعد از هر غذا. یا کسایی که دندان‌هاشون خیلی تایت و چسبیده‌ست یا کسایی که دندان‌هاشون یه مقدار بینش بازه. اینا دیگه به عوامل ژنتیکی هم مربوط می‌شه. این رو وقتی که ما بهش برسیم، خودمون دستمون میاد که دیگه باید دندان‌هامون رو در روز چند بار مسواک یا نخ بندازیم. دهان‌شویه‌ها، دسته کلی‌شون می‌تونم بگم ما کلن دو نوع دهان‌شویه خواهیم داشت. به این شکل که یه سری دهان‌شویه‌ها روزانه هستن. دهان‌شویه‌هایی هستن که از مواد گیاهی، عصاره‌ی گیاه‌های مختلف گرفته می‌شن، برای بهداشت هم دهان هم لثه ساخته شدن. ما تا اینجا خیلی بیشتر در مورد دندان‌مون صحبت کردیم ولی اون لثه که کنارشه، یه ساختار و آناتومی بسیار پیچیده و جالب و جذابی داره که باید در موردش بدونیم، برامون خیلی جذاب می‌شه.  باید بدونیم که بزاق دهان توی این شیارهای لثه‌ای وقتی حرکت می‌کنه، چقدر قشنگ داره مثل یه ماشین اوتومات دندان‌های ما رو هر روز، شبانه‌روز تمیز می‌کنه. البته باید بدونیم شب این جریان بزاق کمتر می‌شه، برای همین می‌گن قبل از خواب مسواکی بزنید که میکروبی چیزی اگه هست برطرف بشه. لثه بسیار موجود جالب و نجیبی است در کنار دندان‌های ما که به سلامت دندان‌مون خیلی کمک می‌کنه.  وقتی از سلامت دهان و دندان صحبت می‌کنیم، نباید اصلاً یادمون بره از لثه‌مون تقدیر و تشکر کنیم و البته بهش رسیدگی بکنیم. توی دهان شویه ها، مواد مختلفی که توی مواد گیاهی وجود دارن، باعث آرامش لثه می‌شن، باعث کم شدن میکروب‌ها می‌شن و چسبندگی دندان به میکروب‌ها رو کم می‌کنن. یعنی یک سطح صافی ایجاد می‌کنن. یک سطح تمیز و صاف در حقیقت تمایل چسبندگی کمتری دارد تا یک سطح آلوده. آلودگی رو به چه چیزی ما می‌گیم توی دهان؟ وقتی که ما داریم غذا می‌خوریم، دندان ما کاملاً پاک پاک نیست. یک لایه‌ای از بزاق، سلول‌های مرده، میکروب‌های مرده، میکروب‌های زنده و غیره روی دندان‌های ما رو گرفتن. وقتی که ما کاملاً مسواک می‌زنیم، سعی می‌کنیم همه اینا رو تمیز بکنیم و دندان دوباره شروع می‌کنه. اون بزاق و سلول‌های مرده و غیره میاد‌ توش. این دهان‌شویه‌ها این کمک رو می‌کنن که کشش سطحی رو کاهش میدن. وقتی کشش سطحی کاهش پیدا می‌کنه داخل دهان روی دندان‌ها، کمک می‌کنه که پلاک میکروبی که گفتم شروع بحث پوسیدگی است، نتونه اتصال لازم برای دندان پیدا بکنه که اصلاً بتونه پوسیدگی‌زایی انجام بده. این دهان‌شویه‌های روزانه باعث خوش‌بویی دهان هم طبیعتاً می‌شن.  چون عامل بدبویی دهان چیه؟ یکیش، یکی از دلایل، وجود پلاک میکروبی، جرم‌ها، خلال و فراژ و فعالیت‌های میکروبی و غذاهای مونده. درست تر اینه که بگیم عوامل بوی بد دهان می‌شن. خیلی‌ها دنبال دلیل بوی بد دهانشون هم هستن که حالا در قسمت دیگری هست می‌تونیم جداگانه در مورد مجموع عوامل بوی بد دهان توضیحاتی رو بدم که افراد بتونن خودشون پیدا بکنن دلیلشون چیه. این دهان‌شویه‌های روزانه هستن که می‌تونیم در روز یه مرتبه، دو مرتبه استفاده بکنیم. هیچی ضرری هم نداره. هیچ ماده‌ی خاص شیمیایی. این مواد گیاهی هستن که عصاره‌شون گرفته شده. البته اینجا رو من بگم یک سوءتفاهم کلامی ایجاد نشه. بعضی‌ها می‌گن این کاملاً ارگانیک و کاملاً طبیعیه. خب بالاخره طبیعتاً یعنی مواد شیمیایی. ما منظورمون مواد شیمیایی سنتتیک دست‌سازه بشر نیست. اینا عنصری که در مواد گیاهی و غیره وجود دارد. ولی به هر حال اندازه‌ای دارد. این در مورد دهان‌شویه‌ای که روزانه می‌تونیم استفاده کنیم. یک سری دهان‌شویه‌ی دیگه داریم که اینها در حقیقت آنتی‌باکتریال و درمانی هستن که دندان‌پزشک تجویز می‌کنه بعد از جراحی‌های دهانی یا زمان‌هایی که صلاح می‌دونه به علت این که میکروب انقدر بالا هست، اول با دهان‌شویه ما بیاییم تعداد میکروب رو کنترل بکنیم و این رو کاهش بدیم.  چیزهایی که توی بازار موجود هست، حالا اسم‌های تجاریش رو من کاری ندارم، ماده مؤثر اصلی کلرهگزیدین هست. یکی از دهان‌شویه‌هایی که آنتی‌باکتریال هست و اثر آنتی‌بیوتیکی خیلی قوی و خوبی روی میکروب‌های زائد دهان دارد. البته روی میکروب‌های مفید هم اثر می‌کنه. این رو باید بدونیم که دهان ما مثل بقیه جاهای بدن ما یه سری میکروب‌ها داریم که میکروب‌های فلور نرمال بهشون گفته می‌شه، میکروب‌هایی که خوب هست، لازمشون داریم، باید باشن. ما نمی‌خوایم اون نظم رو به هم بزنیم، اون‌ها میکروب‌های طبیعیی هستن. و یه سری میکروب‌ها هستن که مضر هستن برای لثه و مضر هستن برای دندان.  این کلرهگزیدین بسیار اثر خوبی داره روی میکروب‌های بد دهان ما. معمولاً به این صورت استفاده می‌کنیم که روزی سه مرتبه، هر بار یک دقیقه بعد از این که مسواک و نخ و همه کارا رو کردیم، دیگه با دهان ما کاری نداریم و نمی‌خوایم چیزی بخوریم، یک دقیقه تو دهان ما می‌چرخونیم، به همه سطوح می‌رسونیمش، و می‌ریزیمش بیرون. به هیچ عنوان نباید بخوریم و گردش بدیم دهان‌شویه رو.  هر دونه دهان‌شویه‌ها رو به هیچ عنوان نباید اینا رو خورد. حالا یه توضیح اضافی بود، قطعاً می‌دونم که همه می‌دونن که نباید این رو خورد.یک دقیقه دهان‌شویه کلرهگزیدین رو داخل دهان می‌چرخونیم، سه بار در روز این کار رو می‌کنیم و می‌ذاریم اون ماده مؤثره که روی بافت‌ها باقی مونده تا یک ساعت بمونه. پس ‌بعد دهان شویه نمی‌ریم چیزی بخوریم .به شدت این ماده برای لثه ها مفیده .دهان‌شویه‌های دیگری هستن که ماده دیگری مثلاً به نام ستیل‌پیریدیوم رو ترکیب می‌کنن، میزان کلرهگزیدین رو کم می‌کنن.  با وجود اون ماده، اثر بخشی بهتری می‌ده با میزان کلرهگزیدین پایین‌تر. این باز چه کمکی به ما می‌کنه؟ این هم اثر ضد میکروبی قوی داره، باز دندان‌پزشک این رو تجویز می‌کنه. این آنتی‌باکتریال‌هایی که دندان‌پزشک‌ها تجویز می‌کنن، نباید روزانه هر روز استفاده بشن. نهایتاً با همون قانون سه بار در روز، یک دقیقه چرخیدن در دهان، به مدت چهار روز، پنج روز، ماکسیموم یک هفته به تشخیص باز پزشک. چون این‌ها کاری که انجام می‌دن یک رنگی رو روی بافت‌های دهان، مخاط دندان و دندان‌ها به جا می‌ذارن.  بعضی‌هاشون یک مقدار مزه‌ی تندی دارن، زبون رو یه حالت طعم فلزی می‌ده، یه سوزش ایجاد می‌کنه. این‌ها نباید روزانه استفاده بشن، فقط تو محدوده‌ی چهار پنج روز تا یک هفته، بعد از جراحی‌ها یا مواردی که دندان‌پزشک نیاز می‌دونه که به بیمار بده. پس بیمار یا فرد به تشخیص شخصی خودش از این آنتی‌باکتریال‌ها بهتره استفاده نکنه. این یه مشاوره رو با دندان‌پزشکش داشته باشه حتماً خب، همونجور که می‌دونی، به‌هرحال بشر تا یه، نمی‌دونم چند دهه هست که قند رو به‌هرحال تونسته استخراج بکنه تا جداگانه بتونه با امان قند یا شکر یا شیرین‌کننده‌های دیگه توی صنایع غذاییش استفاده کنه. در حالت طبیعی بشر، قندی، اگر استفاده می‌کرده، قند طبیعی موجود در میوه‌ها و غیره بوده نه به این حجمی که ما از طبیعت می‌کشیم بیرون و ذائقه خودمون رو جوری تغییر دادیم که طعم خیلی از غذاها رو شیرین دوست داریم و بهش علاقه داریم و بعد عادت می‌کنیم. در گذشته شاید خوراکی انسان‌ها خیلی کم نمک‌تر بوده و خیلی کم قندتر بوده. یه نکته جالبی بود، اینجا توی پرانتز می‌گم که یه بررسی انجام داده بودن در گروهی از اسکیموهایی که در اون شرایط زندگی می‌کنن و به خاطر سرمای زیاد مصرف چربیشون خیلی بالاست چون حیواناتی هم که شکار می‌کنن معمولاً چربی زیادی زیر پوستشون دارن. پوسیدگی تو این‌ها خیلی پایین بود، خیلی نکته جالبی بود چون انقدر این‌ها چربی مصرف می‌کردن که همیشه یک لایه چربی روی دندون‌هاشون بود و از این مسئله، مسئله پوسیدگی جلوگیری می‌کرد. خواستم بگم این خیلی نکته جالبی بود ولی خب ما نمی‌تونیم حالا چربی به دندون‌هامون بمالیم که جلوی پوسیدگی رو بگیریم. بهترین کار که توی قسمت قبلی صحبت کردیم رعایت بهداشت بود و حالا تو این قسمت داریم صحبت از بحث در حقیقت روش‌های سالم زندگی کردن هست که یکیش بحث کنترل قندت هست. من اینجا به قسمت دندان‌پزشکی اشاره می‌کنم همون‌جور که اول صحبت‌ها هم عرض کردم. ببینید قند یک چیز ذائقه‌ای و سلیقه‌ای است که ما به ذائقه خودمون انسان متمدن امروزی بهش اضافه کرده. شما فرض کنید اگر قند رو تجربه نمی‌کردیم به ما داده نمی‌شد یا در صنایع غذایی این‌قدر مطرح نمی‌شد کیک‌های خوشمزه، شکلات‌های خوشمزه ما اصلا قند رو نمی‌شناختیم که از فقدانش خیلی ناراحت بشیم ولی خب اومده هست و تجربه شده لذت هم بردیم ولی می‌تونیم کنترلش بکنیم چون انسان همون‌جور که داره زمان می‌گذاره داره هوشمندتر می‌شه فرهیخته‌تر می‌شه و رفتارهاش رو بر اساس دلائلی انجام می‌ده پس طبیعتاً ما می‌تونیم خودخواسته میزان قندمون رو قند مصرفیمون رو کاهش بدیم بماند که چه تأثیرات دیگری بر کل بدن خواهد داشت حالا در سیستم مغزی روی حافظه در روی چیزهای دیگه بدن که می‌دونیم که به‌هرحال بیماری‌های مختلف و دیابت و خیلی مسائل دیگری که به پشت اون به وجود میاد ولی اینجا در مورد دهان ما داریم فقط صحبت می‌کنیم . در همه شروع ماجرا این قند داخل دهان که این کار رو می‌کنه پس در یک زندگی سالم با یه برنامه غذایی درست ما می‌تونیم میزان قندمون رو خیلی کاهش بدیم که اصلا نیازی به اون نیست. یک نکته جالب دیگه بهتون بگم ما داخل بزاق دهانمون آنزیم‌هایی رو داریم که می‌تونه نشاسته یا مثلا مواد که در حقیقت قندهای پیچیده‌تر هستن وقتی که ما یک نون رو می‌خوریم داخل دهانمون نگه می‌داریم مثلا خیس می‌خوره می‌مونه یا یک تیکه نون گیر کرده. این نون با اون آنزیمی که ما داریم اون قند بزرگتر رو خورد می‌کنه و تبدیل به گلوکوز می‌کنه که باز اون گلوکوز مصرف اون پلاک میکروبی می‌شه برای تولید اسید. یعنی حتی شما نونم می‌خورید یا هر ماده نشاسته‌دار کربوهیدرات استفاده می‌کنید می‌بینید که می‌تونه این‌ها رو باز تو همون دهان یعنی لازم نیست  بره وارده معده بشه . در همون دهان ما آنزیمی داریم که می‌تونه قندهای پیچیده‌تر رو بشکنه به قندهای ساده‌تر باز دوباره مورد مصرف برای حقیقت این پلاک میکروبی قرار بگیره و دوباره محیط دهان رو اسیدی بکنه. پس در حقیقت رعایت بهداشت غذایی و زندگی سالم این رو به ما می‌گه که ما می‌تونیم بیاییم این رو کاهش بدیم. در جوامع پیشرفته‌ای که قند و شکلات و غیر و زالک بیشتر استفاده می‌شه ما می‌بینیم که اگر بهداشت نباشد کنترل بهداشت نباشه پوسیدگی بالاتره. ما پوسیدگی‌هایی داریم که در حقیقت به خاطر حتی قندی که توی شیر وجود داره. شیری که از طریق مادر به کودک داده می‌شه، شیری که بچه‌ها بعد از درآوردن دندون‌های شیری در حقیقت به خاطر شیشه شیری که می‌خورن با اون پستونکش که در حقیقت اون مکیدن شیر و قند رو تو اون ناحیه قدامی نگه می‌داره می‌بینیم پوسیدگی‌ها تو اون ناحیه جلو بیشتر شده. اونا دیگه چاره نیست چون این قند رو که بچه لازم داره باید استفاده بکنه نمی‌تونه جلوشو بگیره ولی تمیز کردن دهان برای کودکان خیلی خیلی لازمه. ما می‌گیم تو زندگی سالم توی زندگی درست در نظر بهداشتی متمدن شدیم و غیرحالا خب میزان قندمون رو می‌ریم پایین ولی تمیز نگه داشتن هم خیلی مهمه. تو مواد غذایی امروزی باز یه نکته دیگه که متفاوت با گذشته هست اینم در نظر بگیریم قند اگر قبلا توی یک مقدار غذایی وجود داشت خب در ترکیب با آب زیاد و میوه‌ها بود و خورده می‌شد ولی الان ما می‌بینیم که شیرینی رو به مقدار زیاد به شکل‌های چسبنده توی آدامس توی شیرینی‌جات توی تمام مواد خوشمزه‌ای که ما می‌خوریم مواد چسبنده‌ای هم هستن نه فقط قند. یعنی اون عامل چسبندگی هم خودش باعث می‌شه که یک ماده قندی می‌خوریم که میاد می‌چسبه اصلا به دندون ما تا بخواد پاک بشه زمان می‌بره. در نتیجه باز برمی‌گردیم به این حالت مصرف مواد قندی‌مون رو کنترل کنیم برای سلامت عموم، سلامت عمومی بدن ما و تمیز نگه داشتن بلافاصله بعد از مصرف مواد قندی نه اینکه شب می‌رم یا نخ دندون می‌ندازم. گفتم پلاک میکروبی در عرض پنج دقیقه اگر وجود داشته باشد قند رو که ببینه مصرفش بکنه تو پنج دقیقه محیط دهان اسیدیه و تا مواد بزاق دهان بیان دوباره چی کار بکنن در حقیقت محیط رو به محیط نرمال برگردونن چند ساعت زمان می‌بره تا دوباره محیط دهان برگرده به حالت نرمال. بنابراین می‌بینی در عرض پنج دقیقه می‌تونه پوسیدگی شروع بشه ولی چند ساعت طول می‌کشه تا برگرده به حالت عادی. پس بلافاصله بهترین نگهداری خودمون این است که بلافاصله بعد از مصرف مواد قندی حتما یه آب یه آب کچولو داخل دهانمون نگه داریم مواد قندی تو آب حل بشه و اون آب رو میل کنید که قند کمتری داخل دهان باقی بمونه یا یه تیکه قندی اگر چسبیده این زودتر برداشته بشه. این یه مقدار توضیحاتی بود در ارتباط با این بحث تغذیه.

عرض شود در ارتباط با نوشیدنی‌ها مخصوصا نوشابه‌های قنددار و گازدار که خب بحث بسیار خوبی است. در ارتباط با چای و قهوه من در تحقیقی ندیدم و یا اونقدر بزرگ نبوده که ما این دو نوشیدنی رو بخوایم عامل مشکلاتی برای دندون بدونیم ولی همون‌جور که همه می‌دونن تنها مسئله‌ش رنگ بالای این دوتاست روی دندون‌هاست. کسایی که چای خیلی تلخ می‌خورن و یا در حقیقت پررنگ و قهوه هم که خب به لحاظ رنگی دیگه همهمون می‌دونیم. این دوتا ماده اثر بیشترشون در حقیقت بیشتر بر روی رنگ‌گیری دندون‌هاست. بزرگترین مشکلی که می‌تونن ایجاد بکنن اینه که رنگ این‌ها خیلی روی دندون‌ها می‌مونه به هر حال وقتی می‌خواییم رنگ‌ها رو ریموو بکنیم داریم یک مقدار به دندون هم تنش هم وارد می‌کنیم حالا توی براشینگ که داخل دهان انجام می‌شه و بقیه رفتارها و کارهایی دیگه که انجام می‌دیم. بنابراین به ذات خود این دوتا نوشیدنی یعنی چای و قهوه مسئله و مشکل خاصی برای دندون ایجاد نمی‌کنن غیر از رنگ‌پذیری حالا رنگ‌های ظاهری رو که بهشون استین می‌گیم که باز می‌گیم با روش‌های پاک می‌شن که خود اون روش‌ها هم وقتی زیاد اتفاق بیفته بالاخره در درازمدت خیلی برای دندون خوب نیست. ما نباید رضایت بدیم که در سال بیش از دو بار، سه بار، چهار بار بخوایم دندون‌هامون رو با روش‌های مکانیکی یا آلتراسونیک که حالا این رو بعدا اگر که نیاز بود من توضیح بیشتر بدم براتون می‌گم که تمیز کردنش به چه شکله.  پس بهتره که اجازه ندیم که انقدر زیاد به خود رنگ بگیره که انقدر زیاد ما بخوایم چای و قهوه استفاده بکنیم که رنگ بیشتری بگیره و ما درمان‌های بیشتری انجام بدیم.

این دوتا مطلبیه که می‌تونه ایجاد بکنه. خود قهوه می‌تونه نه در مصرف‌های پایین ولی در مصرف‌های بالاش تأثیری که روی سیستم عصبی داره می‌تونه باعث خشکی دهان بشه. این قسمتش با بحث سیگار مشترکه. حالا ما می‌خواستیم صحبت الکل و سیگار رو جداگانه مطرح بکنیم ولی این قسمت رو هم بدونید هر گونه ماده‌ای مثلا قهوه سیگار یا هر ماده‌ای دیگه که باعث خشکی دهان بشه این‌ها ریت پوسیدگی رو و بیماری‌های لثه و بوی بد دهان رو افزایش می‌دن. از این بابت ما می‌تونیم بگیم که بله اگر دیدیم دهان ما رو خشکی می‌کنه پس باید کنترلش بکنیم. یک سیستم خودتمیزکنندگی خیلی خوبی ما تو دهانمون داریم که از طریق بزاق توی شیار لثه‌ای ما داره اتفاق می‌افته و این بزاق باید فلو و جریان مناسبش رو متناسب با قلزتی که داره انجام بده. حالا این اتفاق ممکنه در یک سری بیماری‌ها به وجود بیاد به صورت بیماری اگر که افرادی که خیلی سیگاری شدیدن، سیگار شدید می‌تونه بزاق رو کم بکنه، قهوه خیلی زیاد اگر ما بخوریم بعضی تأثیرات عصبی که داریم می‌تونه باعث بشه که این مقدار بزاق ما کم بشه. این کم شدن بزاق بله می‌تواند ریت پوسیدگی توی دهان رو بالا ببره. شما اگر در افراد معتاد یا سیگاری خیلی شدید موقعی که به دهانشون نگاه می‌کنید می‌بینید که دور تا دور طوق دندون پوسیده. طوق دندون همون جایی است که ما با همین جریان بزاقمون همیشه سالم می‌مونه و ما پوسیدگی طوق دندونی نداریم. البته این سوء تفاهم رو ایجاد نشه که الان اگر کسی این پادکست رو گوش می‌ده هر طوق پوسیده‌ای دیدیم فردا انگ اعتیاد بخوایم به کسی بزنیم ولی یکی از نشانه‌ها این هستش. جریان بزاق که کاهش پیدا بکنه باعث این پوسیدگی‌ها در طوق دندون می‌شه. در ارتباط با کسایی که سیگار زیاد مصرف می‌کنن هم این دودش، نیکوتین اثری که می‌ذاره روی بافت‌های دهان، حرارت سیگار می‌تونه مخاط دهان رو اذیت بکنه. پیپ حرارت بسیار زیاد تو ناحیه کام ایجاد می‌کنه. یه سری از سرطان‌های کام رو مربوط به حرارت پیپ می‌دونن. خود سیگار در تماس با لب در اصلا تماس‌های روزمره چون ما در روز یه سیگاری شاید یه پاکت سیگار می‌کشه، بیست نخ سیگار رو معمولا یک جای لبش می‌ذاره هی می‌ذاره برمی‌داره، می‌ذاره برمی‌داره و این که تحریک سلولی رو تو ناحیه به وجود میاره که می‌تونه عامل بروز سرطان لب در اون ناحیه بشه. این‌ها آثاری است که در اثر استفاده از سیگار ایجاد می‌شه ولی نه به این معنی که بعضی‌ها تصور می‌کنن که خب من همه دندان‌هام پوسیده چون سیگار می‌کشیدم. نه سیگار ممکنه دفع کمتر بکشه عامل پوسیدگی نیست ولی اگر سیگار هم بیشتر از حد مصرف شد باز باعث خشکی دهان شد دوباره همون پوسیدگی‌های طوق دندان بله اتفاق می‌افته. به طور کل می‌دونیم که سیگار چیز مضرری است برای کل بدن حالا سمومی که تو بدن ایجاد می‌کنه تأثیری که روی سیستم ایمنی می‌تونه بذاره، تأثیری که روی سیستم گردش خون و حمل اکسیژن می‌تونه بذاره طبیعتاً روی کل سیستم ایمنی وقتی تأثیر منفی بگذارد پس در بافت‌های دهان و دندان هم این تأثیر رو دارد ولی به طور مستقیم اگر بخوایم بگیم الان یه سیگار کشیده هم مثل شکلات می‌مونه نه اون شکلات رو باید فوری بریم دهانمون رو بشوریم ولی سیگاره این کار رو با ما انجام نمی‌ده.

 خب ببینید مسواک‌های برقی ساخته شده که یه جنبه‌های مثبت داره یه جنبه‌های منفی داره باید ببینیم با شرایط خودمون این رو بسنجیم. ببینید مسواک‌های برقی که اول اصلا به وجود آمد برای افراد هندیکپ یا معلول بود که نمی‌تونستن دستشون رو کامل در اختیار مغزشون قرار بدن. زاویه بدن به مسواک و حرکت درست و توی دهانشون ایجاد بکنن خب اومدن مسواک برقی رو ساختن که بتونه طرف فقط بدن مسواک دستش رو در حقیقت بگیره، اون سر مسواک شروع کنه داخل دهان چرخیدن و عمل تمیز کردن رو خود مسواک برقی انجام بده. خب ببینید مسواک برقی یک اشکالی که داره اینه که باز دوباره تطابق موی این مسواک روی دهان شما کاملن با سنس دست شما انجام نمی‌شه. شما وقتی که مسواک رو تو دستتون می‌گیرید مسواک معمولی رو می‌تونید حس بکنید که چقدر باید زاویه مسواک رو تغییر بدید، چقدر موهای مسواک داره روی دندون شما فشار می‌ره، چقدر روی لثه شما داره فشار می‌ره ولی اون یه دستگاه مکانیکیه بدون که چیزی حس بکنه داره با یه سرعت مشخصی می‌چرخه پس می‌تونه یه جایی رو تمیز نکنه یه جایی رو بیشتر فشار بده و سایش ایجاد بکنه. البته الان مسواک‌های برقی ساخته شده که در حقیقت به فشار حساس هستن سنسورهایی دارن که اگر فشار از یه مقداری زیادتر بشه متوقف می‌شه و نمی‌ذاره که با اون فشار شدید دندون دچار سایش قرار بگیره. ولی به طور کل این رو می‌گم که می‌تونه استفاده بشه بعضی‌ها بچه‌هاشون رو از طریق همین مسواک‌های برقی عادت می‌دن به مسواک زدن چون برای بچه یک چیز جالبیه، برای بعضی از افراد یک چیز جالبیه یا شاید توی سرویس بهداشتی‌شون مثلا یه پکیج خوشگلی محسوب بشه. به هر حال اگر تشویقشون می‌کنه که بیشتر مسواک بزنن ما به فال نیک می‌گیریم چقدرم خوب .ولی بحث این است که آیا نیاز هست یا نه چون یک مسواک معمولی که از یک برند خیلی عجیب و غریبی هم نباشه قیمت خیلی عجیب و غریبی هم براش پرداخت نکنید فقط اندازه سرش متوسط باشه، درجه سختیش هم متوسط باشه مهارت لازم رو هم کسب بکنید که هم دندون رو تمیز بکنید هم لثه رو بشوره و در ماساژ بدید این نهایت چیزیه که ما از یه مسواک می‌خوایم. حالا دیگه باز این می‌تونه انتخاب افراد باشه که حالا مسواک برقی اون هم اگر درست ازش استفاده بکنن و مطمئن بشن که خوب تمیز شده موهای سر مسواک برقی مثل حالت اولش هست یا له شده. اگه له شده عوضش بکنن بدونن که که دارن با این کار نتیجه خوب می‌گیرن بله به‌هرحال اون مسواک برقی هم بیخود تولید نشده و می‌تونه مفید باشه ولی باز هم می‌گم به افراد برمی‌گرده بله خب با کار خیلی ساده‌تر و کم هزینه‌تر هم ما می‌تونیم بهداشت دهان رو حفظ بکنیم.

بوی بد دهان یک نکته بسیار بسیار مهمه هم خود فرد رو اذیت می‌کنه هم شریک زندگیش رو اذیت می‌کنه و پارتنری که باش رابطه جنسی خواهد داشت رو بسیار اذیت خواهد کرد. خیلی از زندگی‌ها می‌تونه به این طریق اصلا به هم بخوره و بحث اعتماد به نفس هست. خیلی چیزها برمی‌گرده به اول صحبتم. همون‌جور که گفتم گفتم محل دهان ما یک چهارراهی است که از اون‌ور می‌ره از اون‌ور نای، از طرفی خود دهان و از طرفی بینی که سینوس‌ها هم به بینی راه دارن. پس ما ببینیم که چقدر عوامل مختلف به این نقطه دهانی ما مرتبطن و شاید یه جوری هم چقدر جاهای کثیفی چقدر داریم احساس بدی بهش نمی‌رسیده خب. پس همه اینا می‌تونن توش میکروب داشته باشه و بو داشته باشه. در مورد دهان یه مقدار صحبت کردیم. من می‌رم سراغ این که ببینیم خب بوهای دیگه‌ ازکجا می‌تونه بیاد. خب یکیش گفتیم که بینیه اونم باز وصله به دهان نمی‌دونم تا حالا کسی بینیش رو راحت با آب نمک شسته و وقتی که می‌کشیم بالا از پشت حلقمون آب شورمزه رو حس می‌کنیم که میاد وارد حلقمون می‌شه بدونی که وارد دهان بشه از پشت حلق رد می‌شه که اتفاقا کار خیلی خوبیه. اگر این کارو یاد بگیریم چندشمون نشه انجام بدیم چون اونجا باید تمیز بشه بالاخره .مخصوصا برای تو پرانتز بگم که برای این بحث جلوگیری از کووید نوزده هم خیلی خیلی خوبه چون می‌دونیم که خارج از بحث من هست ولی یه اشاره کوچیک می‌کنم چون نکته مهمیه. ویروسی رو که تنفس می‌کنیم درسته که از طریق حالا موهای بینی و غیر و خیلی چیزها هست که فیلتر می‌کنه ولی نهایتا به پشت حلق می‌رسه. خطرش هم اینه که وارد ریه‌های ما بشه و ما می‌تونیم با آب ولرم و نمک یا سرم فیزیولوژی آماده به سطح مکانیکی اگه اونجا رو تمیز بکنیم می‌تونیم تعداد ویروس‌ها رو خیلی کمتر بکنیم. عرض به خدمت شما که سینوس‌ها فضاهای خالی هستن توی پیشونی ما، توی گونه ما و توی استخوان فکر بالامون. این سینوس‌ها فضاهای که ایجاد شدن که جمجمه ما سبک‌تر بشه و یه حفره استخوانی هست که داخلش رو یه مخاطی می‌گیره، یک غشایی داخل این رو گرفته و توش هواست. هدفش همین بوده که جمجمه ما ازش سبک‌تر بشه. اگه تمام پیشونی و گونه و فکر بالام همش استخوان توپر می‌بود خب، فکر می‌کنم خیلی سر سنگینی پیدا می‌کردیم. یکی دلیلش البته اینه خب، چه اتفاقی می‌افته؟ ما نفس که می‌کشیم هوا می‌ره توی این سینوس‌ها و دوباره برمی‌گرده. این سینوس‌ها مژک‌هایی دارن که مثل دستگاه تنفسی هستن . به‌هرحال وقتی اون تو هوا جمع می‌شه سیگار می‌کشیم، خیلی هم مولکول‌های هوایی همه ریزگردها و غیر وارد این سینوس‌ها می‌شن که بیماریش رو بهش می‌گیم سینوزیت یعنی التهاب سینوس. وقتی این سینوس ملتهب می‌شه مجاریش بسته می‌شه و ترشوحاتی رو که باید خالی می‌کرده به در حقیقت مجراهایی در بینی هست. بینی نه اون قسمت غضروفیش که ما می‌بینیم و بهش می‌گیم بینی و عملش می‌کنیم خوشگل بشه. اون پشتش تو این فضاها حرکت می‌کنه تا به پشت حلق برسه. ما می‌بینیم تو روزهایی که هوا آلوده هست، موقعی که سرما خورده‌ایم، اون مواد التهابی که پشت حلقمون میاد در حقیقت یا تو سینوزیت می‌بینیم که ترشوحاتی میاد. این ترشوحات از همین سینوس‌ها میان می‌ره پشت بینی پشت حلق که به صورت خلط خودشو نشون می‌ده. البته نه اون خلطی که از ریه میاد. بعضی‌ها ریه‌شون خلط رو می‌سازه. پس ببینید یه فضایی داریم به نام سینوس که می‌تونه میکروب داخلش بره. سینوس باید مجاریش باز باشه که بتونه در حقیقت تهویه و تخلیه درستش رو داشته باشه. اگر بسته بشه اسمش می‌شه سینوزیت. داره میکروب و غیر و زالک جمع می‌کنه و دوچار مشکل و عفونت می‌شه، دردناک و خب می‌تونه بوی بد بگیره. پس یکی از بوهای بد برمی‌گرده به فضای بینی و سینوس‌ها که نتونستن تخلیه مناسبی رو انجام بدن یا میکروبی شدن یا کسایی که سیگاری زیادن یا قلیون خیلی می‌کشن یا به‌هرحال تو جاهای آلوده زندگی بکنن می‌تونه سینوساشون این بو رو تولید بکنه. یک منشأ دیگه بو که از داخل خود دهان هست. شما یه تیکه گوشت لای دندونت قرار می‌گیره و دمای بدن سی و هفت درجه است. دمای بالاییه و بعد از گذشت یه روز کاملا متعفن می‌شه. این گوشت می‌گنده. شما فرض کن یه تیکه گوشت رو بذار تو خونه. دمای خونه تازه ممکنه بیست و پنج-شیش درجه باشه. دمای دهان سی و هفت درجه است. خب این می‌گنده، متعفن می‌شه و بوی خیلی بدی می‌گیره و خیلی آسیب به لثه می‌زنه. یک عامل دیگه جرم های هستش که روی دهان قرار میگیره .جرم ربطی به سیگار کشیدن نداره این چیزیه که بعضی از افراد دوست دارن بدونن و من یه اشاره میکنم . جرم ما بسته به این که مواد آهکی بزاق ما چقدر هستش و جریان بزاق ما چقدر هست باعث بروز جرم میشه اگر تحلیل لثه داشته باشیم به واسطه نوع آناتومی روی ریشه دندان چسبندگی جرم ها در اون ناحیه بیشتر هستش .

 یکی دیگه از علت های بو بد خشکی دهان هستش یا به علت بیماری های مختلف میتونه باشه یا به علت همون مواد غذایی نوشیدنی ها و الکل و سیگار زیاد و یا قهوه خیلی زیاد یا به هر دلیلی که ما ترشح بزاق مون به مشکل بخوره و جریان بزاق ما کم بشه .خشک شدن دهان باعث میشه که میکروب های داخل دهان این بو بد رو ایجاد کنن. در رابطه با آب که صحبت میکنیم منظور بزاق هست . آب خیلی خوب هست و نباید بزاریم دهان خشک بشه بهتره که همیشه با یک مقدار آب دهان رو خیس نگه داریم ولی اگر ما دچار خشکی دهان هستیم به علت یک بیماری باید به پزشک مراجعه کنیم چون بحث بزاق هست نه فقط آب . بزاق شامل یک سری تشکیلات و مواد هست که ممکنه در افرادی به دلیل غدد بزاقی شون در سیستم عصبی ترشح بزاق پایین باشه که دارو هایی به افراد داده میشه که میزان بزاق رو بیشتر کنه . یا مثلا به چای اشاره شده که مناسب نیست هیچ چیز جای گزین آب در این موضوع نمیشه .در نهایت آب موضوع مهمی هست ولی در بحث دندان پزشکی که ما صحبت میکنیم موضوع فقط خیس شدن دهان نیست اگر کسی خشکی دهان داره باید علت رو پیدا کنه .نهایتا اون چیزی که ما نیاز داریم باز آبه. شما هر ماده‌ای می‌خوری بالاخره یا توش یه کافئینی، تئینی، قندی یه چیزی وجود داره که باز دوباره ما نیاز به آب پیدا می‌کنیم که بدنمون رو علاوه از مزیت‌های دیگه متعادل نگه داریم. بس آب خودش به تنهایی نکته خیلی مهمی هست ولی در بحث دندان‌پزشکی که ما داریم صحبت می‌کنیم موضوع فقط خیس شدن دهان نیست. اگر کسی خشکی دهان داره باید حتماً ببینیم علت یا کم‌کاری اون غدد بزاقی هست یا سیستم عصبی فرد مشکل داره یا داره مواد دیگه رو مصرف می‌کنه که این غدد بزاقی کمتر ترشح می‌شه یا اینکه همون دلایلی که گفتم دهان بازه و نمی‌ذاره که هرچقدر بزاق ترشح می‌شه خشکی دهان باز ادامه داره. حتماً بزاق هم نبود ما به سطح مصنوعی با آب هم یه جوری آب تو دهانمون نگه داریم. خیلی خیلی باز به بهداشت دهان و دندونمون کمک می‌کنه.

 یک عامل دیگه باز بوی بد دهان برمی‌گرده به آناتومی دندونی فکی ما. بعضی از افراد که در اصطلاح بهشون اوپن بایت قدامی گفته می‌شه این‌ها افرادی هستن که حالا باز دلیلش رو هم الان می‌گم. بحث تو بحث خیلی می‌شه چون مسائل به هم پیوسته هست ولی کسی که در بچگی عادت تام ساکینگ دارن یا شستشون رو می‌مکن جلو دندون‌هاشون باز می‌مونه یا لیپ اینکامپیتنت هستن. وقتی دهانشون رو می‌بندن لب‌ها به همدیگه نمی‌رسه یا به دلیل بزرگ بودن لوزه سوم تو دوره بچگی که باید کوچیک می‌شده و نشده یا به دلیل بسته بودن مجرای بینی به خاطر پولیپ ببینی فرد نمیتونه با دهان بسته بخوابه، دهان بازه مجبوره دهانش باز باشه چون باید نفس بکشه چون راه‌های تنفسیش بسته است به دلایل مختلفی که من گفتم چه اتفاقی میفته؟ تنفس از دهان اتفاق می‌افته. وقتی تنفس از دهان اتفاق می‌افته، دهان برای تنفس ساخته نشده. درسته میشه تنفس کرد، ولی برای این کار ساخته نشده. موهایی که توی بینی وجود داره، اون موژه که وجود داره، اون سیستمی که باعث میشه هوای بیرون رو مرطوب و متعادل و هم‌دمای بدن بکنه نیست. پس یه هوای از بیرون یکدفعی با هر گرد و غبار و ماجرایی وارد می‌شه، دهان رو خشک می‌کنه، پوسیدگی‌های قدامی دندون‌ها رو ایجاد می‌کنه در دندان‌های قدامی و حالا یک کمپلکس هست، یک سری مسائل رو در خشکی دهان به وجود میاره که بحث رو مفصلش نمی‌کنم که اصل مطلب کمرنگ بشه. خب، همه این دلائل باعث می‌شن که باز دوباره دهان خشک بشه و بوی بد ایجاد بکنه. پس اینم باز یک سری دلائل به خاطر باز بودن دهان. یعنی نه پوسیدگی هست، نه جرمی، نه چیزی، ولی به هر دلیل دهان بازه. یعنی شما اگه پولیپ بینی داشته باشی، می‌تونه عامل بدبوی دهان بخاطر باز موندن شبانه دهان بشه و دلیل دیگه که عرض کردم.

یک دلیل دیگه شرایط گوارشی بیمار. داروهایی که استفاده می‌کنیم، غذاهایی که می‌کنیم، وضعیت سلامت، سیستم گوارش ما، محتویاتی که داخل معده ما به وجود میاره، غذاهایی که می‌کنیم، این‌ها بوهایی را خودشون متصاعد می‌کنن که از راه مری به داخل دهان برمی‌گرده و خب، این می‌تونه یک سری باز بوهای بد دهان رو ایجاد بکنه. وقتی که گرسنگی خیلی زیاد می‌کشیم، دیدید که بوی بد دهان داریم. اینا به خاطر بوهای بدیه که از داخل معده متصاعد می‌شه. و یک عامل دیگه هم ریه هستش. در کسانی که عفونت ریوی دارن، بیماری در ریه‌شون دارن، به خاطر وجود همون باز خلط‌ها یا عفونت‌ها، بوهای بدی می‌تونه ایجاد بشه که باز از اون طریق به دهان می‌رسه و بیرون می‌آد. این یک کلیات خیلی جامع و کاملی در ارتباط با بوی بد دهان بود. بر همین، اگر کسی بوی بد دهان داره، در وحله اول بهتره که به یک دندان‌پزشک مراجعه بکنه تا به وضعیتش لحاظ پوسیدگی دهان، خشکی دهان، باز بودن دهان و غیره بررسی بشه و وقتی دندان‌پزشک بررسی کرد، ببینه نه منشأ دهانی نیست بعد میتونه به یک پزشک گوش و حلق و بینی مراجعه کنه .

یک نکته دیگه هم که من بگم چون توی این روزا داره خیلی اتفاق می‌افته توی این چند سال اخیر، یکی از منشأهای بوی بد دهان که دیگه این دست‌ساز خودمون هست و باز دوباره برمی‌گرده به دنیای امروزی ما، اینم اشاره بکنم، توی چند سال اخیر، یکی از منشأهای بوی بد دهان که دیگه این دست‌ساز خودمون هست، خیلی خیلی بحث لامینیت و وینیر و این‌ها مد شده که همه هم دوست دارن و خیلی هم جذابه. بماند که حالا تعریف زیبایی و لامینیت و وینیر و این‌ها و ترمینولوژیشون چی هست که اگر شما دوست داشته باشین در یک مبحث دیگه من در این مورد صحبت می‌کنم. خیلی نکته مهمی که به وجود اومده این هستش که یکی از پیامت‌های این درمان‌ها اگر درست و صحیح و علمی انجام نشود، می‌گم بازم اگر صحیح و علمی انجام نشود، ما می‌آییم سطوح دندون‌هامون رو مواد دیگه روش می‌ذاریم و یک سطح تماس بین دندونی بزرگتری رو ایجاد می‌کنیم. طبیعتاً گیر غذایی بزرگتری رو ایجاد می‌کنیم و یکی از علت‌های بو گرفتن دهان هم وجود هر چیز مصنوعی که داخل دهانه و تمیز شدن اوتومات نرمال دهان رو به هر دلیلی می‌ریزه به هم. این‌ها هم یکی از عوامل بو هستن. کسایی که وینیرهای کامپوزیتی و لامینیت‌های سرامیکی می‌ذارن بعد از مدتی معمولاً شکایت از این بدبویی بین دندون‌هاشون، وقتی نخ می‌ندازن، معمولاً این شکایت رو دارن که البته نباید خیلی این زیاد باشد. اگر زیاد باشد نقصی در اون سیستم درمانی وجود داشته.

ببینید ما برای تمیز کردن دندون یک اصطلاح داریم به نام جرم‌گیری یا اسکیلینگ و یکی هست برای سفید کردن دندون. عامیانه می‌گیم ولی بهتره بگیم برای روشن کردن دندون در رنگ‌شناسی می‌گیم روشن کردن و به نام بلیچینگ یا سفید کردن. حالا این دوتارو من یه توضیح بدم که یه مقدار اطلاعاتمون بهتر بشه بدونیم که کی به این دوتا احتیاج داریم و نشانه‌هاش چیست و درمانش چیست. ببینید جرم‌گیری همون‌جور که تو صحبت‌ها عرض کردم، جرم مواد آهکی توی بزاق ماست که حالا به هر دلیلی یا بزاق ما کمتر شد یا مواد آهکیش بیشتر شد. مثل کسایی که مثلاً مجبورن قرص‌های کلسیم زیاد استفاده کنن. پای دندون‌های ما می‌بینیم که یه مواد گچی شکل می‌گیره که کلکلوس بهش می‌گیم. مثل مواد گچیه که توی سماور جمع می‌شه. این‌ها باید طریق کاری به نام جرم‌گیری یعنی در حقیقت ما یه دستگاهی داریم. این دستگاه یک حرکت مکانیکی مثل چرخیدن یک قطعه انجام نمیده، در حقیقت با امواج اولتراسونیک، امواجی رو ایجاد می‌کنه که این امواج برای اون جرم شکننده هست، اما برای مینای دندون شکننده نیست. البته این کار احتیاج به مهارت داره و توسط یک دندان‌پزشکی که در این کار وارد هست و دستگاهش رو می‌شناسه و به درجه درستی و با کروه درستی از قلمش استفاده می‌کنه که قطعاً این کار رو یک دندان‌پزشک می‌کنه. البته در ایران نه ولی در خارج از ایران، بهداشت کارهای دهان و دندان هم جرم‌گیری رو انجام می‌دن و آموزشش دیدن و درست انجام می‌دن. این امواج اگر به طرز صحیحی در تماس با مینای دندون قرار بگیره، جرم‌ها رو می‌کنه از بین می‌بره. چرا جرم‌ها بیشتر توی حاشیه طوق دندان‌های پایین ایجاد می‌شه؟ یک علتش اینه که اصلاً غده زیرزبانی ما محل ترشحش یعنی مجرای خروجیش دقیقاً همون ناحیه هست و ایستایی بزاق هم در همون ناحیه هست و بیشتر اون‌جا جرم می‌گیره. یک دلیل دیگرش آناتومیشه، یعنی ماتریال سطح ریشه‌ی ماست. در کسایی که یک مقدار تحلیل لثه و استخوان پیدا کردن، حالا به دلائل مختلف. ببینید این رو من بگم، یه توضیح باید بدم که تحلیل لثه و استخوان به صورت فیزیولوژیک اتفاق می‌افته یعنی با گذر سن همین‌جوری داره سطح استخوان و لثه‌مون می‌ره پایین‌تر. ولی در بعضی به علت دیابت، در بعضی به علت رسیدگی نکردنه به جرم‌ها و مسائل مختلف می‌بینیم این تحلیل بیشتره. وقتی تحلیل زیاد شد، طوق دندون به بعد یک ناحیه هست که دیگه مینا نیست. ما بهش می‌گیم سمنتوم. سمنتوم پوششیست که روی ریشه دندون رو گرفته. مینا پوششیست که روی تاج دندون رو گرفته. مینا یک ماده معدنیه بسیار قوی است و اتفاق این هم بدونید که سخت‌ترین قسمت بدن ما به لحاظ فشردگی مواد معدنی، مینا دندون ما هست. از استخوان‌ها و از هر چیز دیگه در بدن ما، مینا محکم‌تره. ولی ریشه اینجور نیست. پس چون سطح ریشه سمنتوم از صاف و صیقلی بودن کمتره نسبت به مینا برخورداره، جرم‌ها اون‌جا می‌شینن و محل تشکیل جرم می‌شه. پس همین‌جا کسایی که یک مقدار تحلیل دارن و سابقه‌ی در حقیقت تشکیل جرم بالایی دارن بدونن که در سال شاید دو، سه یا چهار مرتبه احتیاج به جرم‌گیری دارن و پشت گوش نندازن چون خود اون جرم تحلیل ایجاد می‌کنه، التهاب ایجاد می‌کنه و اون التهاب تحلیل رو بیشتر می‌کنه. این‌جایی می‌رسه که می‌بینیم در حقیقت خود دندون سالمه ولی بافت‌های اطرافش نیکی از بین رفتن و باعث لقی و در نتیجه خارج شدن دندون می‌شه.

عرض شود که ما صحبتمون در مورد بحث جرم‌گیری بود که حالا این جرم‌گیری به طریق دستی انجام می‌شه توسط دندان‌پزشک یا با دستگاه اولتراسونیک و امواج. بعضی‌ها سؤال می‌کنن می‌گن آقا جرم‌گیری ضرر نداره؟ بعد در جواب بهشون من حتماً بگم به بیماره خودم می‌گم. می‌گم اگر ضرر داشت، واقعاً یک دندان‌پزشک این کارو انجام می‌داد یا جزء درمان‌های دندان‌پزشکی آیا قرار می‌گرفت؟ حتماً ضرر ندارد و اگر ضرر داشته باشد، منفعتش بیشتر از ضررش هست و باید انجام بشه. ببینید ضرری که دستگاه اولتراسونیک می‌تونه داشته باشه، فقط به این دلیل می‌تونه باشه که اگر کسی که داره ازش استفاده می‌کنه درست این دستگاه رو نشناسه، ممکنه که با یک ویبره خیلی بالا، با یک فرکانس خیلی بالا عمل بکنه و یه وقتی خدای نکرده باعث ایجاد کراک‌های طولی در مینای دندون بشه که البته اون هم خطری رو ایجاد نمی‌کنه. ممکنه بعضی بعضی جرم‌گیری بگن من دیدم یه خط طولی رو دندونم افتاد. باز اینا خطر نیست، نگران نباشن ولی خب برحال نباید هم اون دستگاه انقدر فرکانسش بالا می‌بود که به‌خواد این ترک رو ایجاد بکنه. نترسید، این ترک به معنای اینکه حالا دندونم خورد شد و فردا می‌ریزه نیستش. و می‌خوام بگم که هیچ کار مکانیکی انجام نمی‌شه، تراشیده نمی‌شه سطح دندون. خلاصتش رو به سطح عمومیشون اینجوری بگم که چیزی از سطح دندون شما تراشیده یا برداشته نمی‌شه و تحت هیچ عنوان جرم روی دندونه که برداشته می‌شه و بعدش هم با یه خمیری پولیش می‌شه و در حقیقت سطح دندون کاملاً تمیز می‌شه و حالا بدونیم که از چند وقت یک‌بار این کار لازم. پس این میشه جرم‌گیری یا اسکیلینگ.

بحث دیگه که هست، بحث در حقیقت سفید کردن دندون یا بلیچینگ هست. این دوتا بحث رو از هم جدا بدونیم. یرچه که قبل از بلیچینگ ما یه جرم‌گیری و پولیش نیاز داریم تا دندون رو در تمیزترین حالت ما باید بلیچ انجام بدیم روش ولی دوتا بحث جدا هستن. این ترمینولوژیش متفاوته. جرم‌گیری یه بحث، بلیچینگ یا سفید کردن هم یه بحث. خب اول بیایم بگیم که اصلاً سفید کردن خیلی اصطلاح مناسبی نیست چون ما دندونمون رو سفید نمی‌کنیم. مثلاً پارچه نیستش که توی هیپوکلریت بندازیمش مثلاً رنگش کاملاً بره، حل بشه. دندون آناتومی داره. داخلش یک عاجه که عاجی رنگی دارد به صورت ذاتی. یه مینای دندون داریم که اون هم باز به صورت ذاتی و ژنتیکی یک رنگی دارد. حالا این مینای دندون بسته به تراکمش که البته در افراد سالم تراکم یکیه، بسته به قطرش و بسته به در حقیقت اینکه چقدر از محیط رنگ گرفته باشه و چقدر ترنسپرینت باشه، چقدر نور را خودش عبور بده و ضخامتش، یک رنگی داره. در حقیقت رنگ ترکیب یک دندون تشکیل میشه از رنگ مینا و رنگ دنتین. یعنی اون نوری که وارد دندون می‌شه، وقت از مینا و دنتین رد می‌شه برمی‌گرده و به چشم ما می‌خوره و ما اون دندون رو به این رنگ می‌بینیم. کسایی که می‌بینیم مواد ترش خیلی دوست دارن، میناشون ساییده شده، دندونشون می‌ره کم‌کم این مینای ترنسپرینت می‌شه، کم‌کم عاج زردرنگ پشت دندونشون خودش رو نمایان می‌کنه و اینجا یک بدرنگی داریم. بعضی اصلاً مینای دندونشون به علت‌های مکانیکی ساییده میشه باز بدرنگی عاج رو ما می‌بینیم. پس بیایم ببینیم اگر می‌خوایم دندون‌های سفید داشته باشیم، علت چیه؟ وقتی علت رو بشناسیم می‌تونیم برطرفش بکنیم. بلیچینگ چی کار می‌کنه؟ بلیچینگ ماده‌ایه، می‌ذاریمش روی دندون، یه مدتی می‌مونه، می‌ره لایه ترک‌های خیلی ریز مینایی. یعنی از همون جاهایی که مواد غذایی، مواد رنگی وارد شدن، میره توی اون، با اون‌ها ترکیب می‌شه. میله ترکیبش در حقیقت یک اکسیژن آزاد ایجاد می‌کنه. حالا یه ذره علمی‌تر حرف بزنیم. میره خلاصه توی اون ترک‌های مینایی و اون اکسیژن آزاد که خیلی فعاله، ترکیب میشه با اون مولکول رنگی، می‌کشتش بیرون. تا اینجا چه اتفاقی افتاد؟ پس به یک قطر خیلی ظریفه در حد میکرونی میاره این مواد رنگی رو بیرون. پس تا اینجا مینا رو تا حدود زیادی تمیز می‌کنه ولی روی عاج تأثیری نمی‌گذاره. رنگ عاج رو قرار نیست عوض بکنه. رنگ عاج هرچی که هست همون هست. پس بلیچینگ دندون رو در حقیقت تمیزتر و روشن‌تر می‌کنه. ببینید ما توی رنگ، چند بُعد رنگی داریم. یک بُعد رنگی در حقیقت یکی خود رنگ هست، یک غلظت رنگیه و یکی اون ترنسپرنسی رنگ ما میشه که بتونیم بگیم که رنگ‌ها در حقیقت چه جوریه، رنگ رو تفکیک کنیم و در موردش صحبت بکنیم. وقتی ما می‌گیم سفید، خب سفید اسم رنگه ولی این سفید رو ما می‌تونیم یه مقدار با آب قطعی بکنیم، ترنسپرنسیشو تغییر بدیم و غلظتش رو. یعنی اون ماده رنگی رو یه ذره رقیق یا غلیظ بکنیم یا در ضخامت مختلف، این‌ها معانیش تغییر پیدا می‌کنن. در ارتباط با مینای دندونم همین مسئله هست. بستگی به ضخامت مینای دندون و خود رنگ‌دانه‌هایی که وجود داره، این می‌تونه در حقیقت روی رنگ دندون ما تأثیر بذاره که قسمت ژنتیکی ما درش دخالتی نداریم. ولی بدونید که بلیچ کردن یک رنگ اضافه نمی‌شود به روی دندون که ما بگیم دندون ما سفیدتر شده است. فقط ماده بلیچ همون‌طور که گفتم مکانیزمش اینه میره رنگ‌های قدیمی رو از تو اون درمیاره. هرچی که باقی موند، میشه اون چیزی که ما داشتیم به صورت ذاتی و این رو هم بدونیم. بسته به نوع تغذیه ما، بستگی به خوراکی‌هایی که می‌خوریم، مواد رنگی که عادت داریم بخوریم، دوباره این مواد رنگی واردون ترک‌های مینایی می‌شوند و دوباره دندون ما به رنگ اولش برمی‌گرده و دوباره باید بلیچ بکنیم. سه چهار روز اول بعد از بلیچ خیلی خیلی روزهای مهمیه. چون بلیچ اومده دندون رو کاملاً خشک خشک کرده. هرچی توش بوده کشیده بیرون. پس نفوذپذیری دندون الآن تو چند روز اول خیلی می‌خواد آب و بزاق اینا رو همه رو بگیره، آب از دست رفتش رو دوباره بگیره و خب اگر تو اون چند روز اول چای و قهوه و رب و مواد نوشابه و این چیزها مصرف باشه که بله، دوباره این دندون سریع رنگ می‌گیره و به حالت اول برمی‌گرده. پس در مورد بلیچ من این رو دوباره می‌گم چون مهمه. انتظار نداشته باشیم که بعد از بلیچ، دندون‌های ما تبدیل به لامینیت‌های سفید رنگ هالیوودی، اسمایل بشه. فقط رنگ‌های قبلی که بوده درمیاد. کسی هم نمی‌تونه پیش‌بینی بکنه این دندون چند درجه روشن‌تر می‌شه نه سفیدتر. این رو من بگم. دندون قرار است روشن‌تر بشود، سفیدتر نمی‌شود. ما هیچ ماهیت رنگی رو در دندون تغییر نمی‌دیم. رنگ‌های مضر و اضافی رو آوردیم بیرون. هر ماده یک ضریب انبساطشونداره و با همدیگه متفاوته. ما یکدفعه یک چیزی یخ می‌خوریم، از اون‌ور یک چیزی یکدفعه خیلی داغ می‌خوریم. خب، ضریب انبساط این دو تا ماده با همدیگه متفاوته و خب، می‌تونه ترک‌های مینایی رو ایجاد بکنه. در اثر انبساط‌های خیلی شدید، عاج دندون در حقیقت دوچاره یه تنش می‌شه و این تنش رو به پالپ دندون می‌ده، به عصب دندون می‌ده. عصب دندون دوچاره تنش می‌شه و عصب دندون یک بافت زنده است. اگر ما دائم عادت داشته باشیم به گرم و سردخوری مداوم، این پالپ بهش واکنش نشون می‌ده، می‌خواد در مقابل این مقابله بکنه و گاهی وقتا منجر به التهاب دائم دندون بشه که اون وقت نیاز به درمان آرسی‌تی و روت‌کانال‌تراپی پیدا خواهد کرد که همونو که به اصطلاح عصب‌کشی یا عصب‌کشی بود. یک بحثیه که دوست داشتم اینو یکجا مطرح بکنم که حالا این‌ها اصطلاحاته که خودمون روش گذاشتیم. نه عصب رو می‌کشیمش، نه می‌کشیمش. بهتر بگیم درمان ریشه، یعنی خارج کردن اون بافت زنده داخل دندون. خب پس طبیعتاً سرد و گرم‌خوری برای معده هم اصلاً خوب نیست. بهتر این‌ها رعایت بکنیم که به نظر من چیز قابل رعایتیه. خیلی نیازی حتماً به این نداریم یخ بخوریم، بچه‌های داغ بخوریم، می‌تونیم این کار رو نکنیم. پس رعایت می‌کنیم چه بهتر.

موضوع بعدی که می‌خوایم در موردش صحبت بکنیم در مورد خمیردندون‌های ضد حساسیت هست که سنسوداین که خب یک برند تجاری از این نوع خمیردندون‌هاست. و حالا ممکنه اصل کار این خمیردندون‌ها یک توضیح خلاصه بدم برای روشن شدن مطلب. اینه که موادی داخلش داره مثل نیترات و پتاسیم. کاری که انجام می‌ده اینه که خلل و فرج‌های خیلی ریزی که روی سطح دندون وجود داره، در روی عاج به حساس هستن، این دندون‌ها یا بهتر بود من از ابتدا این توضیح رو بدم که جاهایی که مینای دندون ساییده و کم‌قطر شده، قسمت‌های اکسپوز یا در معرض هوای عاج دندون جاهایی هستن که با مواد مختلف تحریک می‌شن. در دید میکروسکوپی یعنی نقاط و منافذ خیلی ریزی دارن. وقتی که سرما و گرما، ترشی، شیرینی با اینا برخورد می‌کنه، از اون منافذ یک سری اطلاعات دیتا درد و حساسیت منتقل می‌شه به اون بافت عصبی داخل دندون. این خمیردندون‌ها چی کار می‌کنن؟ موادی مثل نیترات پتاسیم دارن، میره این درای اینا رو، این سوراخ‌ها و منافذ ریز می‌بنده. دیگه ترشی، شیرینی، حساسیت نمیاد اینا رو اذیت بکنه. بله، اینا خمیردندون‌های مفیدی هستن، ولی چون مقدارشون مقدار کمی هست، نیترات پتاسیم درش مقدار کمیه، مثل درمانه یک جلسه یک دندون گذاشت کمل نمی‌کنه. در طول مدت جواب می‌ده. مثلاً شما دو هفته، سه هفته، یک ماه با این خمیردندون‌ها که مسواک می‌زنید، اون ماده موثرش تأثیر می‌ذاره و می‌بینید که خب، تا حد خیلی زیادی کمک می‌کنه. و اگر اون خمیردندون رو ترک کنین، باز مجدداً می‌بینین که دوباره دردا و ناراحتی‌ها می‌تونه شروع بشه. میشه از برندهای مختلف تهیه‌ش کرد. هر کسی می‌تونه ببینه که کدوم براش موثر هست. ضرری هم ندارد، احتیاجی خاصی به مشاوره با کسی، جایی نیست. شما می‌تونین خمیردندون استفاده بکنید، ببینید که در گذر زمان تأثیر داشته یا نه. و بعضی وقت‌ها می‌بینید این برندهای تجاری در ایران پیش اومده که چندین سال قبل همین برند سنسوداین که در ایران اول خیلی خوب بود. مردم راضی بودن. بعد متاسفانه نوع تقلبی این برند در ایران امد وخیلی از بیمارا میدیدن که تاثیری روشون نداره و البته جدیدا من متوجه شدم که جنس اصلش داره توضیع میشه .البته ما راه های درمانی ضد حساسیت کردن عاج رو هم به صورت درمان در مطب داریم .

در نهایت خوبه که کارها و درمان های دندان پزشکی از طریق چکاب های دندان پزشکی کشف بشن و درمان بشن چون زمانی که ما به دندان پزشک مراجعه میکنیم زمانی هستش که ما دردمون شروع شده و تازه باید خوش شانس باشیم که زود دردمون بگیره چون بعضی افراد خیلی دیر دردشون میگیره . این درد یک زنگ خطر هستش هرچه دیر تر به صدا بیاد ما ضرر بیشتری خواهیم کرد .بهتر هستش که سالی 1بار ویا 6 ماه یک باربا توجه به بهداشت دندانمون و رسیدگی های خودمون و گرفتن یک عکس opg  که همه میشناسنش میتونن کشف بکنن که آیا پوسیدگی بین دندان دارن و یا مشکل های مشابه . بهتره که بیماری های دهان کشف بشود نه این که خودش آلارم بده و قتی خودش آلارم بده درمان پیچیده تر میشه .در نظر بگیرید که پوسیدگی هرچه کوچک تر باشه ترمیم هم به واسطه اون کوچیک تر میشه و کم هزینه تر و راحت تر انجام میشه و مانگاری بالا تر اون دندون رو هم داریم . بعضی وقت ها بیمار ها به ما میگن که دندان پزشکمون کارش خوب نبود . چرا ؟ چون اون دندان پزشک اون دندون رو در صطح بزرگ پوسیدگی درمان میکرده و طبیعتا کار سخت تر میشه و ماندگاری دندان در نهایت پایین تر هستش . در نهیت باید در نظر بگیریم که پوسیدگی های بزرگ با وجود پر کرد و درمان احتمال  این که بعد از مدتی عصب رو هم درگیر کنه هست و شما با مراجعه دوباره به پزشک براتون سوال باشه که چه شده ؟ جواب اینه که با وجود شوک های که به دندان با پوسیدگی بالا وارد شده در طی درمان دندان بعد از 1 سال تا 6 ماه میتونه باعث التهاب برگشت ناپذیر بشه و به سرما گرما حساس بشه و ما مجبور بشیم که درمان ریشه رو هم انجام بدیم . این اتفاق برای دندان های که پوسیدگی کوچیک دارن معمولا اتفاق نمیوفته . این توضیح که دادم برای دندان های با پوسیدگی خیلی وسیع هستش .پس با پیدا کردن سریع پوسیگی های کوچیک هم تروما ککتری به دندان وارد میکنید و هم دندان احتیاجی به عصب کشی پیدا نمیکنه و هزینه ها کمتر میشه و ترس ما از دندان پزشکی کمتر میشه و دهانمون رو کمتر باید باز نگه داریم و یک نکته که خیلی مهمه تمام درمان های دندان پزشکیمون رو تلتش کنیم در یک دوره دندان پزشکی انجام بدیم یعتی اگر 10 تا دندان داریم بریم در 2 هفته کارش رو انجام بدیم . چرا ؟ چون هر درمانی طول عمر داره . خیلی ار بیمارا مراجعه میکنن که من همه عمرم دندان پزشکی ام  . جواب اینه که همه دندان هاتو در یک دوره درمان کن که اگر قراره 5 یا 6 سال این دندان کار کنه شما دیگه این سال ها نیاز به درمان نداشته باشید و فقط برای چک کردن به دندان پزشک مراجعه کنید . و در نظر بگیرید که من به عنوان دندان پزشک کار رو درست انجام بدم و بیمارهم کنترل بهداشتش خوب باشه .