بچه ها سلام! امروز می‌خوایم یکی از مفاهیم جالب تو علم تکامل که اتفاقا جلسه ی قبل هم راجع بهش صحبت کردیم رو بررسی کردیم، انتخاب طبیعی. برای اینکه بهتر بفهمیم انتخاب طبیعی چجوری کار می‌کنه، بیاید به داستان دو گونه‌ی نزدیک به هم، یعنی شامپانزه‌ها و بابون‌ها، نگاه ‌کنیم. این دو گونه به دلیل جدایی جغرافیایی و شرایط محیطی متفاوت، رفتارها و ساختارهای اجتماعی کاملاً متفاوتی پیدا کردن. حالا بیایید ببینیم چطور محیط زندگی و انتخاب طبیعی تو تکامل اون‌ها نقش داشته.

من بازم یک خلاصه ای از انتخاب طبیعی میگم تا دوباره مروری بشه، بعد بریم سراغ داستان شامپانزه ها و بابون ها.
انتخاب طبیعی یعنی موجودات زنده‌ای که بهتر می‌تونن با محیط خودشون سازگار بشن، شانس بیشتری برای زنده موندن دارن. این ویژگی‌های مفیدی که باعث بقای اونها شده به نسل‌های بعدی منتقل می‌شن و باعث می‌شن که تو طول زمان، گونه‌ها تغییر کنند و با محیط خود سازگارتر بشن.

حالا که می‌خوام داستان شامپانزه‌ها و بابون‌ها رو تعریف کنی، خوبه اول یکم درباره خانواده بزرگ‌ترشون، یعنی نخستیان، حرف بزنیم. نخستیان گروهی از پستانداران هستند که شامل موجوداتی مثل میمون‌ها، لمورها، شامپانزه‌ها و حتی ما انسان‌ها میشن. این خانواده بزرگ، یکی از هوشمندترین و پیچیده‌ترین گروه‌های جانوریه که رفتارشون خیلی جذابه. نخستیان ویژگی‌های مشترک زیادی دارن، مثل توانایی استفاده از دست‌هاشون برای گرفتن اشیا، دید خوب و عمق‌دار، و البته زندگی اجتماعی پیشرفته.
شامپانزه‌ها و بابون‌ها هم از نخستیان هستن و همین عضویت تو این خانواده بهشون کمک کرده تا با محیط‌های مختلف سازگار بشن. حالا بریم ببینیم که این دو گونه چجوری تو مسیر تکاملشون، تحت تأثیر محیط‌های متفاوت، رفتارها و روابط اجتماعی خاص خودشون رو شکل دادن

خب حالا بریم سراغ داستان اصلی.
شامپانزه‌ها و بابون‌ها هر دو از خانواده‌ی پریمات‌ها هستن و تو گذشته‌های دور، اجداد مشترکی داشتن. اما با گذشت زمان و تغییرات جغرافیایی، یک رودخونه بزرگ به اسم رودخونه کنگو بین این دو گروه از پریمات‌ها فاصله انداخت. این جدایی جغرافیایی باعث شد که هر گروه تو محیط های متفاوت زندگی کنن و به مرور زمان، تفاوت‌های بزرگی تو رفتار و ساختار اجتماعی اون‌ها شکل گرفت.

وقتی رودخونه کنگو شکل گرفت، یک گروه از پریمات‌ها (که بعدها به شامپانزه‌ها تبدیل شدن) تو سمت جنگلی رودخونه باقی موندن و گروه دیگه (که بعدها به بابون‌ها تبدیل شدن) اون یکی سمت که بیشتر به دشت‌ها و مناطق باز تبدیل شده بودن، زندگی کردن. این جدایی جغرافیایی باعث شد که هر گروه به تدریج با شرایط محیطی جدید خودشون سازگار بشن و این سازگاری‌ها باعث ایجاد تفاوت‌های زیادی در رفتارو حتی شکل بدن اون‌ها شد.

شامپانزه‌ها تو جنگل‌های انبوه و پربار آفریقای مرکزی زندگی می‌کردن. این جنگل‌ها هم که میدونید از زمان های قدیم مثل یک “سوپرمارکت طبیعی” همیشه پر از میوه، برگ، و منابع غذایی هستن. وجود این منابع به اندازه کافی باعث شده تا شامپانزه‌ها کمتر نگران پیدا کردن غذا باشن. وقتی نگرانی برای غذا وجود نداره، حیوون ها هم می‌تونن بیشتر روی روابط اجتماعی، بازی، و رفتارهای همیارانه تمرکز کنن. برای همینه که تو گروه‌های شامپانزه رفتارهایی مثل تقسیم غذا، کمک به هم تو جمع‌آوری منابع، و حتی وقت گذاشتن برای تمیز کردن بدن همدیگه (grooming) خیلی رایجه. این رفتارها به اون‌ها کمک می‌کنه که دوستی‌ها و اتحادهای قوی‌تری ایجاد کنن، چون تو جنگل‌های سرسبز نیازی نیست مدام با همدیگه رقابت کنن.
اما اگه از جنگل‌های انبوه به دشت‌ها و بیابون‌های آفریقا بریم، داستان کاملاً تغییر می‌کنه. بابون‌ها تو محیط‌هایی زندگی می‌کردن که خیلی سخت‌تره. اینجا خبری از درختای پر از میوه یا منابع غذایی فراوون نیست. غذای بابون‌ها معمولاً از ریشه‌ها، گیاهان کوچک، و هر چیزی که بتوانن پیدا کنن تشکیل میشه، که اغلب پیدا کردن اون زمان‌بر و خسته‌کننده است. علاوه بر این، بیابون‌ها و دشت‌های باز خطرناک‌تر بودن؛ شکارچیایی مثل شیر، پلنگ، و حتی سگ‌های وحشی همیشه در کمینن.
تو چنین محیط سختی، بابون‌ها مجبورن رفتارها و روابط اجتماعی متفاوتی برای زنده ماندن داشته باشن. یکی از این تفاوت‌های مهم، نقش بسیار پررنگ ماده‌ها در گروه است.
حالا چرا ماده‌ها تو گروه‌های بابون نقش غالب دارند؟
تو گروه‌های بابون، ماده‌ها معمولاً تو همن گروهی که به دنیا میان باقی می‌موندن و از کودکی با ماده‌های دیگه ارتباط قوی ای برقرار می‌کردن. این روابط قوی به اون‌ها کمک می‌کرد تا تو محیط خطرناک دشت‌ها از خودشون و فرزندانشون بهتر محافظت کنن. ماده‌های بابون، برخلاف نرها که ممکنه از گروهی به گروه دیگه برن جایگاهشون تغییر بکنه، اتحادهای پایداری دارن که برای بقا حیاتی. وقتی شکارچی نزدیک میشه یا گروه به کمک نیاز دارن، این ماده‌ها هستن که کنار هم می‌ایستن و برای دفاع از بچه‌ها . هم گروه هاشون همکاری می‌کنن.
این محیط‌های خطرناک باعث شده که ماده‌ها نقش اصلی رو در ثبات و رهبری گروه ایفا کنن. اون‌ها اغلب تصمیم می‌گیرن که چه زمانی گروه حرکت کنه، کجا به دنبال غذا بگردن، و حتی چجوری با خطر مقابله کنن. روابط قوی و حمایت متقابل بین ماده‌ها باعث میشه که گروه بتونه در برابر چالش‌های بزرگ، مثل شکارچیا یا کمبود غذا، بهتر عمل کنه.
از طرف دیگه، نرها تو گروه‌های بابون معمولاً برای به دست آوردن جایگاه اجتماعی بالاتر با همدیگه رقابت می‌کنن. این رقابت می‌تونه شامل نمایش قدرت، مبارزه، یا حتی ایجاد اتحادهای موقتی با سایر نرها باشه، خیلی جالبه نه؟. اما با وجود همه ی اینا در نهایت، این ماده‌ها هستن که ساختار اجتماعی گروه رو پایدار نگه می‌دارن، چون حضور طولانی‌مدت و پیوندهای قوی اون‌ها باعث میشه که گروه منسجم باقی بمونه.
به طور خلاصه، این تفاوت‌ها به دلیل محیط‌های زندگی مختلف و نیازهای متفاوت برای بقا به وجود اومدن. تو جنگل‌های پر از منابع، شامپانزه‌ها می‌تونن رفتارهای دوستانه‌تر و همیارانه‌تر داشته باشن، در حالی که تو دشت‌ها و بیابون‌های آفریقا، بابون‌ها باید بیشتر هوشیار باشن و ساختارهای اجتماعی قوی و روابط پیچیده‌تری برای بقا ایجاد کنن. این تطبیق‌ها نشان می‌ده که چجوری محیط زندگی می‌تونه رفتارها و روابط اجتماعی حیوونا رو شکل بده.

داستان شامپانزه‌ها و بابون‌ها یک مثال عالی از تأثیر انتخاب طبیعی تو رفتارها و ساختارهای اجتماعی موجودات زنده هست. این دو گونه که از اجداد مشترکی به وجود اومدن، به دلیل جدایی جغرافیایی و زندگی تو محیط‌های متفاوت، تفاوت‌های زیادی تو رفتارها و ویژگی‌های اجتماعی پیدا کرده‌اند.
این تفاوت‌ها به ما نشان میدن که چجوری محیط و شرایط زندگی می‌تونن مسیر تکامل رو تغییر بدن و باعث ایجاد گونه‌های جدید بشن.

امیدوارم از این قسمت لذت برده باشید! تو قسمت بعدی، به یه موضوع جذاب دیگه از تکامل میپردازیم اون بر تکامل می‌پردازیم. با ما همراه ما باشین!