تا اینجا با هم سفری داشتیم توی گذشتهی دور، از اولین جهشهای ژنتیکی، تا شکلگیری مغز انسان، ابزارسازی، زبان، و هنر.
دیدیم که چطور انتخاب طبیعی، ما رو شکل داد و چطور با بیماریها، سرما، گرسنگی و خطرها روبهرو شدیم.
اما حالا… بیاین یه سؤال مهم بپرسیم:
آیا ما هنوز هم در حال تکامل هستیم؟
یا بهتر بگیم…
آیا تکامل قراره وارد فصل تازهای بشه؟
بعضیها فکر میکنن چون دیگه توی طبیعت وحشی زندگی نمیکنیم، دیگه تکامل ما هم متوقف شده.
ولی واقعیت اینه که تکامل هیچوقت متوقف نمیشه، فقط شکلش تغییر میکنه.
بدن ما هنوز هم تحت تأثیر ژنها و محیط اطرافمون قرار داره، از آلودگی هوا و غذاهای صنعتی گرفته،
تا استرس، تکنولوژی، و حتی اینترنت! همهی اینا میتونن روی بدن، ذهن، و حتی ژنهای نسلهای بعد اثر بذارن. اما حالا یه اتفاق تازه افتاده. یه چیزی وارد داستان شده که قبلاً هیچوقت وجود نداشت. یه نیروی تازه که شاید بتونه مسیر تکامل رو از ریشه عوض کنه. و اون چیزی نیست جز مهندسی ژنتیک توی تمام طول تاریخ، ژنهای ما بهطور طبیعی و با گذشت زمان تغییر میکردن. گاهی با جهشهای تصادفی، گاهی با انتخاب طبیعی، خیلی آهسته و طی هزاران سال.
اما حالا، دانشمندها فهمیدن چطور خودشون وارد عمل بشن! یعنی بتونن ژنها رو دستکاری، ویرایش یا حتی طراحی کنن، به این میگن، مهندسی ژنتیک. ما انسانها توی بدنمون چیزی داریم به اسم ژنوم.
ژنوم یعنی مجموعهی کاملِ همهی دستورالعملهای ژنتیکی ما یه جورایی مثل کتاب راهنمای ساخت بدنمون. توی این کتاب، هر ژن مثل یه جملهست. بعضی ژنها میگن رنگ چشممون چه رنگی باشه، بعضی دیگه مشخص میکنن قد چقدر رشد کنه، یا بدن چطوری با بیماریها مبارزه کنه.
و حالا، دانشمندها یاد گرفتن که چطور بتونن بعضی از جملههای این کتاب رو عوض کنن که این میرسه به تکنولوژی کریسپر.
حالا کریسپر یعنی چی؟
CRISPR یه تکنولوژی پیشرفتهست که مثل قیچی عمل میکنه!
فکر کن ژنوم ما یه کتاب خیلی خیلی بزرگه و هر ژن یه جمله از این کتابه. با کریسپر، دانشمندها میتونن برن سراغ یه جمله خاص، اون رو ببرن، اصلاح کنن یا یه جملهی جدید جاش بذارن!
یعنی چی؟ یعنی میتونیم ژن بیماریهای ارثی رو از بدن حذف کنیم، مثل بیماریهای خونی یا ژنتیکی. ویژگیهایی مثل رنگ مو، رنگ چشم، یا حتی قد رو تغییر بدیم (هرچند این کار از نظر اخلاقی خیلی بحثبرانگیزه!). و یا حتی در آینده، ژنهای جدیدی طراحی کنیم که اصلاً توی طبیعت وجود نداشتن! یعنی حالا نه فقط طبیعت، بلکه خودمون هم داریم وارد بازی تکامل میشیم.
درست همزمان با این پیشرفتهای عجیب در آزمایشگاهها، دنیای بیرون هم داره تغییر میکنه. زمین داره گرمتر میشه، یخها دارن آب میشن، و بعضی جاها خشکتر، داغتر و ناپایدارتر از همیشه شدن. شاید انسانهایی که بهتر با گرما، آلودگی، یا کمبود منابع کنار میان، شانس بیشتری برای زنده موندن داشته باشن. یا شاید بدنمون در نسلهای آینده تغییر کنه تا با این دنیای جدید هماهنگتر بشه.
در واقع، طبیعت داره امتحانهای تازهای طراحی میکنه. اما این بار، ما هم خودمون داریم ورقهایی از سؤالا رو مینویسیم.
و حالا برسیم به هوش مصنوعی.
ما دیگه فقط ابزار نمیسازیم داریم هوشی میسازیم که میتونه فکر کنه، تحلیل کنه، حتی حرف بزنه، نقاشی بکشه، موسیقی بسازه.
و اینجاست که یه چیز مهم روشن میشه و اونم اینه که تکامل آینده، فقط کار ژنها نیست.
بلکه ممکنه به انتخابهای خودمون بستگی داشته باشه. اینکه با فناوری چطور برخورد میکنیم، چطور از دانش ژنتیک استفاده میکنیم، و چه دنیایی برای نسلهای بعدی میسازیم.
پس ما هنوز در حال تکاملیم، با این تفاوت که دیگه اون انتخابها در دل جنگل و کوه نیست. بلکه در دل آزمایشگاهها، گوشیها، الگوریتمها و تصمیمهامون شکل میگیره.
شاید آیندهی انسان، چیزی باشه فراتر از انسان. و این فصل تازه، تازه داره شروع میشه.
بچهها به آخر این اپیزود هم رسیدیم تو قسمت بعدی میریم سراغ یه بخش جذاب دیگه از تکامل. منتظرمون باشد.
